TURISMO-TASEI ATEAK ZABALTZEN

Gure aiton-amonek, ez zuten aukera bezala ere, oporretan etxetik beste norabaitera joateko intentziorik ezta pentsamendurik ere. Bazen garai hartan ere, udara bigarren bizileku batean pasatzen zuenik, bainan jende arruntetik oso urrun zeuden.

Belaunaldi pare batean, egoera honek erabateko itzulia eman du. Iraultza ezberdinek: industrialak, petrolioarenak, garraioenak, munduaren eta bertako biztanleen ohiturak, atzekoz aurrera jarri ditu hainbat arlotan. Aldaketa horiek, lehen lurrarekiko, etxearekiko, genuen atxikimendua zeharo aldatu dute. Hala nola, ekonomikoki ahaltsuagoak bihurtu gaitu, eta guzti horrek, turismoaren orokortzea ekarri du.

Gaur egun, munduaren herrialde aberastuetatik, jende andana barreiatzen da lurbira osoan. Esperientzien bilaketak, jakin-minak edo besterik gabe, eguneroko zereginek uzten dieten denbora librean, “gauzak” egin nahiak bultzatuta. Baina, turismoaren gertakari honetan, badago beste ikuspegi bat ere, turistak jasotzen dituen herriarena!

Euskal Herrian ere, munduaren herrialde aberatsen multzoan egonik, turismoa erabat orokortu da. Batzuk mendira, besteak itsaso bazterrera, eta gero eta gehiago, munduan zehar, leku polit eta interesgarrien bila, euskaldunak edozein txokotan aurkitu ditzakegu. Baina zer gertatzen da, turismo horren hartzaileak gu bihurtzen garenean?

Bertako egoera politiko nahasiaren ondorioz, urte askoan, turismoaren zirkuitu hedatuenetatik at egon gara. Baina azken hamarkadan, egia hau aldatu zenetik, bapatean gure herriko ateak zabaldu zaizkio jende-olde honi. Eta nork egin uko horrelako opariari? Enpresa-gizonek negozioa egiteko aukerari. Politikariek, lanpostuen sorrera, beraiek sortu balituzte bezala saltzeari.

Orain ordea, inbasio baketsu, edo ez hain baketsu horren ondorioak ikusten hasiak gaude. Horrenbeste jende hartatzeak, gastu batzuk sortzen ditu. Batzuetan azpiegiturak egokitzerainokoak, bainan nolanahi ere, garbiketa, hondakinak, segurtasunak, eta abar, moldatu behar izaten dira, egoera berriari aurre egiteko.

Nola liteke, zorionez edo txarrez, turismoaren zirkuitu hauetara, besteak baino beranduago heldu arren, albo-kalte eta beharrei zegokienean, pentsatu, hausnartu eta batez ere, nola iritsi nahi genuen erabaki gabe iristea?

Orain, ezbairik gabe, arazo horri aurre egitea dagokigu. Benetako eztabaida, turismoa nola, nolakoa, zenbat eta orokorrean, gure bizitzetan nola eragingo duenaz, hausnartzea eta eztabaidatzea, albo batera utzita, dagoeneko hemen dagoena ahal den ondoen kudeatzea, hain zuzen ere.

Beste leku batzuetan tasak ezarri dituzte. Azken batean, horiekin, turistek sortzen dituzten gastuak estaltzea da helburu. Bestalde, datozenak ez estutzeko asmoz,  ostatuen jabeek bere gain har dezakete gain-kostu hau. Baina edozein kasutan, kaltetua, ezin du bertako biztanleak izan.

ERREPIDEAK, ESKUBIDE EDO LUXU

 

Gipuzkoa leku estrategikoan dago, Pirinio mendikatearen amaieran. Mendixka leun batzuk baino, ez dute oztopatzen, Europa eta Iberiar Penintsularen arteko bidea, bide batez, Afrikaraino luzatzen dena. Aspaldikoak dira, Atila eta Unoen gudalostea Mundua konkistatzeko bidean, hemendik pasa zireneko kondairak. Bestalde, betidanik jakin izan dute, bidean dauden herriek, pasatzen denari bere ordainsaria kobratzen.

Dudarik gabe, hau ere merkatuaren legeak gobernatutako gai bat da. Leku batetik pasatzearen ordainsaria, garestia edo merkea izan daiteke, eskaintzen duenaren eta beste aukerarik ote dagoenaren arabera. Gipuzkoa, hain leku egokian egoteak, beste aukera, itxuraz merkeagoak, garesti bihurtzen ditu, hainbat arrazoirengatik.

Hori ona da itxuraz. Izan ere, hainbat garraiolarik, bidesaria garestia irudituagatik, bide hau aukeratzen dute. Bidea leunagoa delako, azkarragoa delako, zerbitzu onak dituelako, edo oso polita delako. Baina horrek badu bere alde txarra. Izan ere, errepideak egoera onean mantentzea, eta ibilgailu hazkundearen aurrean, behar berriei erantzuteko inbertsioak egitea, oso garestia da, errepide horiek kudeatu behar dituenarentzat.

Bestalde, gure lurralde honetan, azkeneko 100 urteetan, tren bidezko garraioa erabat gutxietsi da. Duela mende bat, Gipuzkoak, orain baino askoz ere trenbide sare zabalagoa zuen. Baina gure Diputazioak, trenbide sare horri, zaharkitzen utzi dio, ez du berritu. Alderantziz, ibilbide asko desagertu egin dira. Beraz, orain, gaiak Euskal Herrian mugitzeko modu bakarra, errepidea da.

Egoera honen aurrean: Garraiatzeko bide bakarra errepideak izatea eta ibilgailuen hazkundea, Diputazioak etengabe dihardu, bideak konpontzen eta inbertsio berriak egiten. Dagoeneko konturatzen ez bagara ere, errepide azkarrez inguratuta bizi gara, guk oraindik, leku berde eta menditsu batean bizi garela pentsatzen badugu ere. Egoera guzti honetan, politikariek erabaki behar duten kontu bat, gastu guzti horiek nola ordaintzearena da. Eta bi bide daude: Hemen Bizi garenok ordaintzea, edo, erabiltzen dutenak ordaintzea. Badirudi, Gipuzkoako Foru Aldundian agintzen duen EAJk, erabaki hori aspaldi hartu zuena.

Beraz, garraiolarien bizkar joango da, bide berrien eraikuntza eta zaharren egokitzea. Garraiolarien egoera ordea, ez da erraza. Aberastasuna, egun batetik bestera, oso aberatsak diren gutxi batzuen eskuetan geratzen ari den honetan, ez dira langileentzat garairik onenak.

Hori da ain zuzen ere garraiolarien egoera. Are nabarmenago autonomoen kasuan. Izan ere, enpresa handi batean lan egiten duen gidaria, ez dago ondo gaur egun, baina berak bere soldata irabazten du, bere dirua edo ondasunak arriskatu gabe. Autonomo batek berriz, egunetik egunera xumeagoa den soldata bat irabazteko, bere ibilgailua, bere zergak eta gainontzeko gastuak ordaindu behar ditu, eta gero lana topatu.

Beraz, ez da harritzekoa, bertakoa izanda, zergak berez Gipuzkoako Diputazioari ordainduta, lan-aste gogor baten ondoren etxera iritsi eta bidesari bidegabe bat ordaintzeak, haserrea sortzea.

GEHIAGO, GEHIAGOREKIN, GEHIAGOTAN

 Lasarte-Orian, 2020ko Azaroaren 29an

Bigarrenez, 2018an bezala, aurten ere EUSKARALDIA ospatzen ari gara Euskal Herri osoan, eta zergatik ez, mundu osoan. Duela urte gutxi batzuk, euskararekin eta batez ere bere erabilerarekin kezkatuak zeuden hainbat pertsonek, irudikatu, eta aurrera eraman zituzten, ariketa ezberdinen ondorioa dugu EUSKARALDIA.

2015ean, Lutxo Egiak, Bilboko bere auzoan, hilabetez euskara bakarrik erabiliz bizitzeko saiakera egin zuen aurrena. 2016an, Donostiako Egia auzoan, “Egian euskaraz bizi nahi dugulako” ekimena egin zen, astebeteko txandatan, euskaraz bizitzeko saiakera eginez. Urte berean Agurainen ere, “Agurainen 75 ordu euskaraz” ekimena egin zuten. Lasarten berriz, euskararen 9. Maratoiaren barruan, 40 egunez luzatu zen ariketa eta han sortu ziren lehenengo aldiz “belarriprest” eta “ahobizi” rolak.

Gero, 2018an, Euskal Herri mailako ekimena lehenengo aldiz ospatu zen, eta arrakasta handiz gainera, 225.000 pertsonek eman zuten izena. Aurten berriz 2. EUSKARALDIA ari gara ospatzen, hau ere arrakasta handiarekin, Covid-19 izurriteak eragin dituen arazoak arazo.

Aurtengo Euskaraldiko berrikuntza, ariguneen sorrera izan da. Ahobizi eta Belarriprest horiek, lasai euskaraz hitz egiteko guneak eduki ditzaten, baina batez ere, hizkuntza ohituren aldaketa, talde egonkorretan ere bultzatzeko.

Nik gehiago, gehiagorekin eta gehiagotan egingo nukeena, zer izango litzaken berriz? Nik dagoeneko pentsatua daukat hori. Nire ohiko bizitzan, nire egunerokotasunean, nagusiki euskaraz bizi naiz, euskaraz dakitenekin noski! Gainera, aspaldidanik, ezagutzen ez dudan jendearekin, lehenengo hitza euskaraz egiten saiatzen naiz. Zailtasunik handienak, ezagutzen ditudanekin topatzen ditut, berez euskaldunak izan, baina elkarrizketan erdarara jotzen dutenekin.

Horiekiko hizkuntza jarreran, egin nahi ditut nik aldaketak etorkizunean. Elkarrizketa asimetrikoaren kontzeptua, Euskaraldi honetan hasi naiz entzuten eta konturatu naiz, euskaraz ulertu bai, baina erabiltzen ez duen horrekin geratzen zaidan irtenbidea hori dela. Alegia, nik ezin dut inor euskara erabiltzera behartu, baina ulertzen badit, nik euskaraz hitz egin diezaioket.

Asmo hori aurrera eramatea ez da erraza. Pello Jauregik elkarrizketa batean zioen bezala, gure psikeak, elkarrizketa simetrikoak, elebakarrak nahiago ditu. Beste era batera esanda, gu ez gaude ohiturak elebiko elkarrizketetara. Horregatik, asmoa, xedea, intentzioa, hori lortzea da. Pertsona ezagunekin ditudan inertziak ere kontra edukiagatik.

Jua Luis Eizmendi

ZEZENAK PUBLIKOKI ERAHILTZEA, “FIESTA NACIONAL” BIHURTZEN DENEAN

 

Zezenketek, antropologikoki esanahi argiak dituzte: gizakiek janaria lortzeko izaten zuten borroka; gorpuzkeraz handiagoa eta indartsuagoa zen animalia bat menderatzea, azkarragoa zena erakutsiz; azken batean, gizonaren nagusitasuna aldarrikatzea. Ohitura hauen hasieran, janaria lortzea izango zen arrazoia, baina, jendearentzat erakargarria zen ikuskizun bat ospatzea bihurtu zen arrazoi nagusi erromatarren garairako.

Espainian berriz, azkeneko mende honetan politikoki bizi izan duen egoera bereziegatik: gerrate zibil baten orbainak, diktadura baten ondoriozko gabeziak, eta abar; zezenketa horiek, naziotasunaren ikur bihurtu dira. Gainera, arestian esan bezala, egoera politiko zapaltzaile horrek, kultura-sortzaile eta pentsalari asko, herritik kanpora bidali zituen eta beste asko isilarazi. Erregimen hark beraz, kulturaren ikur bezala erabili izan zituen zezenketak. Oso komenigarria zen, ikuskizun horretan nabarmentzen ziren artistak, pobreak eta kultura gutxikoak izaki, ez baitzieten agintariei burukominik sortzen.

Euskal Herriari dagokionean, erregimen horrek zanpatutako herri bat izanik, Espainiar naziotasunaren ikur zen hori, ez zen begi onez ikusten. Garai hartan erbesteratuta bizi zen Eusko Jaurlaritza, onenbestez, zezenketen kontra zegoen. Eusko Alderdi Jeltzaleak, garai hartan, irizpide garbiak zituen zezenketek buruz, erabat aurka zegoen, nahiz eta neurri handi batean, aldagai politikoengatik izan, ez animaliak erailtzearen kontra egoteagatik.

Azkeneko 70 urteetan, industrializazioarekin batera, garai modernoetan sartu gara eta pertsonon pentsamoldea ere asko aldatu da alor ugaritan. Aldatu den gauzetako bat, animalien eskubideen onarpena, aldarrikapena eta arautzea izan da. Dagoeneko, orain belaunaldi bat, onargarriak eta festaren parte ziren hainbat portaera, gaur egun debekatuak daude.

Espainian ere, pauso ugari eman dira bide honetan, hainbat festetan, animalien tortura eta erailketa publikoa debekatuz: “el toro de la vega”, auntza kanpandorretik botatzeko ohitura; edo Euskal Herrian bertan: Lekeitioko antzarak, oilasko jokoak, ahari jokoak edo soka muturrak. Harrigarriki, zezenketen ohitura ez da debekatu! Horren ordez, kultur ondare tituloa eman zaio, “FIESTA NACIONAL” horren zilegitasuna, inork zalantzan jar ez zezan.

Zori txarrez, Euska Herrian ere, etxekotu egin dugu ohitura anker hau. Hainbat herri eta hiritan, pentsaezina da zezenak debekatzea, zer esanik ez Nafarroan. Gainera, alderdi politiko abertzale nagusia, zezenketen kontra egotetik, hauen defendatzaile sutsu izatera pasa da. Guzti horregatik, zaila izango da epe motzean, Katalunian hartu zena bezalako erabaki bat, gurean errepikatzea.

ZENBAT ETA ZABOR GUTXIAGO, HOBE.

Geologoak, lurra aldi berri batean sartu dela esaten hasiak daude, eta aldi berri hau ez da meteorito baten, edo denak batera, erupzioan hasitako mila sumendiren ondorioz sortu. Aro berri honi, antropozenoa deitzen diote, klima-aldaketa antropiko batek (gizakiak eragina) eman diolako hasiera.

Lurraren, gure bizilekuaren, garai berri hau, inoiz baino azkarrago gertatu da. Azken 70 urte hauetan, era bateko gizarte kontsumista bat osatu dugu, erosi, erabili eta bota, erlijioaren jarraitzaile egin gaituena. Gainera, epe horretan, munduko biztanleria bikoiztu egin da, ondorioz, gure elikagaiak ekoizteko, lur zoruaren zati handi batean landaredia aldatu dugu, biodibertsitatea kaltetuz. Itsasoetako arrainen bizitzan ere eragin handia sortzen dugu, ur edangarriaren erdia kontsumitzen dugu, baina elikagaiez gain, kontsumitzen ditugun ondasun guztiak ekoizteko, lehengaiak xahutzen ari gara.

Guzti hori nahikoa ez balitz ere, horrela bizitzeko, eta kontsumitzeko, energia pila bat behar da eta energia horren gehiengoa ere, oso era zikinean lortzen dugu, erregai fosilen bitartez. Ondorioz, Karbono pila bat ari gara metatzen gure atmosferan eta aldaketa klimatikoaren bidean jarri dugu gure lur maitea.

Kalte guzti hauek ordea, gure esku-hartzetik urruti geratzen dira. Nola eragingo dugu, super-populazioan, biodibertsitatearen galeran edo energia-politiketan, eta ostruka batek egingo lukeen bezala, burua gorde eta ezikusiarena egiten dugu. Baina badaukagu arazo bat gure inguruan, gure etxeetako atarian eragiten diguna, zaborra. Horrenbeste gauza ekoitzi, horrenbeste kontsumitu eta horrenbeste bota, azkenean gure etxe ondoko zabortegiak bete ditugu eta arazo bihurtu zaigu.

Zabortegi-sistema, bai ikuspuntu ekologikotik, baita ekonomikotik ere, kudeatu ezina bihurtu zaigu. Arazo horri aurre egiteko, bide ezberdinak dauzkagu: Balorizazio energetikoa: energia sorkuntzan erregai bezala erabiltzea alegia; birziklatzea: horrela lehengai batzuk, berriro ere ondasunak ekoizteko berreskuratuz; edo berrerabiltzea: orain dela hamarkada batzuk, birziklatze kontuak asmatu aurretik erabiltzen zena, gaur ia erabat baztertua. Baina denak erabiliko bagenitu ere, ez genuke zaborraren arazoa guztiz konponduko.

Beraz, gure belaunaldiari egokitu zaiona, azkeneko 70 urtetan hazi eta hazi aritu ondoren, txikiagotzea da, gure kontsumo ohiturak gutxitzea, sortzen dugun zabor kopurua urritzea. Badakit, nire ustez egia borobila eta uka ezina den hau, jende askorentzat gezurra dela, onenean esajerazioa, bainan kontuan eduki, lurrari gertatzen ari zaiona, meteorito baten talkaren parekoa da (hori diote zientzialariek), ondorioak ere tamaina horretakoak izango dira.

IKASTETXEAN ESKUKO TELEFONORIK EZ

Azkeneko urte hauetan, gure seme-alabek eskuko telefonoa erabiltzea erabat normala bihurtu da. Nik ordea, gogoratzen dut 2002. urtean, mahai gaineko ordenagailu batekin eta bere 56Kbeko modem bidezko konexioarekin, egunak behar izaten genituela pelikula bat jaisteko. Eskuko telefonoak berriz, garai hartan oraindik ere segapotoak, telefono deiak egiteko eta SMS mezuak bidaltzeko bakarrik balio zuten.

 Gaur egun dagoeneko, gailu hauek ez dira telefono huts, alderantziz, telefono esaten diegu oraindik ere, baina gero eta gutxiago erabiltzen dira funtzio horretarako. Daukaten erabilgarritasun boteretsuena, sareko konexioa da, bere sare sozial, mezuak bidaltzeko aplikazio eta jolasekin.

Beti sortu izan dit egonezina ordea, gailu hauen erabilpenak, bai helduenak, baina batez ere gazteenak. Ez ote zaio mugarik jarri behar, gero eta zabalduago eta onartuago dagoen erabilpen honi? Eta nire egonezinari erantzuna, egunkari bateko lerro-buruan irakurri dut: “2018-2019 ikasturtetik aurrera, Frantzian debekatuta egongo da Lehen eta Bigarren Hezkuntzako ikastetxeetan eskuko telefonoak erabiltzea, bai ikasgelan bai jolastokian.”

Frantzian hartutako erabaki honek gaiaz sakonago hausnartzera bultzatu nau. Izan ere, debekua hitz potoloa da, zirrikiturik uzten ez duena. Azken batean, teknologia berri honek gauza onak ere ekarri ditu, esaterako:  komunikazioa hobetu du, produktibitatea handitzea ekarri du, antolaketa hobetzea ahalbideratzen du, aisian eskaintza andana ematen digu,... baliabide ikaragarriak.

Ikasle bati dagokionean, ikasteko lagungarri izan dakioke? Informazioa bilatzeko lagungarri izan daiteke, baina informazio bilaketa hori edozein momentutan eta edozein lekutan egin behar al da? Inork imajinatzen al du, gazte bat, bere mugikorrarekin etxerako lanak agiten? Gaur egun imajina dezakeguna, etxerako lanak egiteko, lan horretarako egokia den gailu batekin aritzea da, eta eskuko telefonoarekin berriz, aisiarekin lotuagoak dauden beste zeregin batzuetan aritzea.

Zein dira orduan, niri eta itxura denez, Frantziako hezkuntza arloan eskumena duen erakundeari, horrenbeste kezkatzen gaituzten gauzak?

Alde batetik, interneten fenomeno honek, enpresa erraldoi batzuren sorrera ahalbidetu du. Enpresa hauek zerbitzu ezberdinak eskaintzen dituzte, bainan hasiera batean jendea erakartzeko eta zerbitzu horien beharra sortzeko, dohainik eskaini zituzten, eta orain, horixe espero dugu. Beraz, enpresa hauek, bere zerbitzuen truke, diru-etekinak ateratzeko sistema berri bat asmatu dute: Zerbitzu bat ematen digute, itxuraz doan, baina gure arreta da trukean ematen duguna. Enpresa multinazional erraldoi horiek, gure arreta saltzen diete ordaintzen dutenei. Era horretan batzuk gure arretaren truk ordaintzeko prest daudenez, besteek ahal dutena egiten dute gure arreta, ahal duten denbora luzeenean lortzeko. Prozesu guzti horrek, gu, ustez dohaineko zerbitzu baten hartzaile zorte dunak, merkatu erraldoi eta ulertezin bateko ekoizkin edo produktu bihurtzen gaitu.  Hau gertatzen da adibidez: sare sozialetan, baina baita beste era bateko hainbat programetan ere.

Ondorioz, sare sozial horiek gure arreta bereganatzeko lan horretan, ain dira onak, gaur egun ohiko bihurtu baita, lagun koadrila bat bildu eta denak beraien telefonoei begira egotea. Natura, kirola, lagun artea gero eta urrutiago, galduago dauzkagun honetan, eskuko telefonoak, komunikazio tresna ain indartsua den horrek, elkarrengandik urrutiratzen gaitu.

Eskuko telefonoak gainera, ain bihurtu dira garrantzitsuak gazteen bizitzan, ez edukitzeak edo punta-puntako gaitasunak dituena ez edukitzeak, arrakala nabarmena sortu bailezake zaurgarrienen artean. Edo dagoeneko, baliabide ekonomiko txikiagoak izateagatik, arrakala ekonomikoak sortutako amildegiaren behealdean daudenei, ezinezko gertatzen zaie, teknologiak sortutako beste arrakala honi ihes egitea. Eta hori ez da onargarria eskolan, edozeinentzako eskuragarri ez den baliabide batek, arrakala berriak sortu besterik ez du egiten. Amildegiaren behean betiko berak egoten direlarik.

Bukatzeko, adin horretan eta eskolaren barruan, oso larria den gauza bat gertatzen da eskuko telefonoen, sare sozialen eta kontu guzti horien harira. Gaur egun, eskuko telefonoak, jazarpena eragiteko tresna gisa ere erabiltzen dira. Gazteek beraientzako garrantzitsuak diren gauzak, irudiak, elkarrizketak, partekatzen dituzte, gauza horiekin egin daitekeen eta batzuetan egiten den, erabilpen txarraz ohartu gabe. Eskolak, jazarpenaren aurrean, gune seguru bat izatea nahi dugun honetan, horrela adierazten du hezkuntza sailak bere protokoloetan, ezin du horrelako inpunitate espazio bat libre utzi. Gainera, gurasoekin sortzen diren komunikazio zailtasunak eta elkar ulertu ezinetan, eskuko telefonoa ez dator laguntzera, bazterrak nahastera baizik.

Beraz, helduok ere ondo erabiltzen ez dugun tresna hau, inongo gidaritzarik gabe, gure seme-alaben eskuetan ain arriskutsua denez, 16 urtera arte, derrigorrezko hezkuntzan, debekatuta egoteari oso egoki deritzot.

Jostailu-etxe bati gutuna: JOSTAILU-KATALOGOETAN, SEXISMOA NAGUSI.

 

Mikel Ona

Kale Nagusia z/g

Donostia

ALAI Jostailu-etxea

Arduradunari zuzendua

Donostian, 2020ko Urriaren 14

Jostailu-katalogoetan, sexismoa nagusi.

Arduradun Jauna,

Gabonak gerturatzen ari zaizkigun urte-garai honetan, gure etxeetako txikienek, ilusioz eta esperantzaz beteta bizitzen dituzten une alai hauetan, zuen jostailu-etxeko katalogo bat iritsi da gure postontzira. Egia esan, gu haurrak ginenean (dagoeneko aitona bainaiz) ez geneukan horrelako aukerarik eta ez genuen horregatik ilusio gutxiago izaten, baina gaur egun, denak presaka bizi gara eta jostailuak erosteko ere ez dugu denborarik hartzen.

Horregatik, zuen jostailu-katalogoa jasotzeak poza eman zidan, izan ere, arestian aipatu dudan denbora-falta alde batetik, eta gaur egun gaztetxoek nahi eta behar dutena ez ezagutzea bestetik, gaur egungo aiton-amonek ez daukagu lan erraza, Olentzero edo Errege Magoak ordezkatzeko lan honetan.

Zuen jostailu-katalogoari begiratu bat ematen hasi naizenean ordea, nire barrunbeak uzkurtu zizkidan ikusi, edo zuzenago esanda, antzeman nuen sexuen erabilpen okerrak. Orain dela 70 urte, gizonezkook rol jakin bat genuen bizitzan eta emakumeek beste bat. Gauza jakina zen. Nik lantegi handi batean lan egiten nuen, eta han, ni lanean aritzen nintzen tailerrean, gizonezkoak bakarrik aritzen ginen, ondoko tailerrean berriz, emakumezkoak bakarrik. Guzti horrek berarekin zekartzan beste hainbat gauza txar.

Belaunaldi bat baino gehiago daramate emakumeak borrokan, beraien baldintzak hobetzeko, duintzeko, gizonenekin parekatzeko. Bide batez, ikusgarri bihurtu da, zenbait etxetan dagoen generoen arteko bortxakeria, amaierarik ez duen gizarte honen minbizia. Guzti hau, gure hurrengo belaunaldietan aldatuko den esperantzarekin begiratzen dugu, baina konponbidea zein den oso ondo jakin gabe.

Baina zergatik hain azalpen zabala, jostailu-katalogo baten kontura? Ba orain, nire ilobekin denbora gehiago pasatzen dudan honetan, konturatua nago umearen heziketan eta gizarteratzean, garrantzia handia dutela jostailu eta jolasek. Guk jolasak erakusten dizkiegunean eta jostailuak eskuragarri jartzen dizkiegunean, genero ezberdinen rolak ere banatzen dizkiegu eta era honetan dagoeneko aipatu ditugun arazoak betikotzen ditugu. Alderantziz rol horiek, sexuen arabera banatzen ez baditugu, generoen arteko bizikidetza arazo larrien konponbidean, pauso txiki baina garrantzitsu bat eman dezakegu.

Guzti honegatik, eskari xume batekin natorkizu: Berez, ez dago jostailuak aldatu beharrik, erabilpena baizik eta jostailu-etxeek, jostailuak generoen arabera ez sailkatzea da egin dezakezuen gauza bakarra. Gutxi dirudi, baina asko litzateke. Rol jakin batzuk genero bati esleitzea da oker dagoena, ez jostailua bera.

Beraz, gai hau arreta handiz aztertzea eskatuko nizueke.

Aldez aurretik zuen arreta eskertuz,

Mikel Ona

OSASUN-ZERBITZUAK GARESTIAGO ORDAINDU?

Azken aldi honetan, bolo-bolo dabil, pertsona batzuk doako osasun-zerbitzuak izateko beste batzuk baino eskubide gehiago edo gutxiago ote dutenaren eztabaida. Nonbait jendea, arduratsua, zuhurra eta zibilizatua balitz, heriotza asko ekidingo lirateke eta osasun zerbitzuek, lan asko eta ondorioz, diru asko aurreztuko lukete. Dirudienez, jende horri ahaztu zaio gizakia, alabeharrez, hil egiten dela momentu batean edo bestean.

Arrazoitze horren arabera, zaintzen ez bazara, doako osasun zerbitzurik ez duzu merezi. Erretzaile bat bazara, legezkoa den eta bere zergak ordaintzen dituen produktu bat kontsumitu arren, eta Osakidetzak tabakismoari gaixotasun kategoria eman arren; orain politikari batzuek, erretzailea den pertsona hori artatzea, oso garestia dela eta erretzaileak bere utzikeriaz gaixotu direnez, zerbitzu hori ez dutela merezi defendatzen dute.

Ze esanik ez, alkoholismoa jasaten dutenek, edo seguraski politikari horrek esango luken bezala, alkohola neurri gabe edaten dutenek edo utzikeriagatik gizenak direnek. Agian, uste duguna baino lehenago, edozein gaixotasunek zein jatorri duen aztertuko du Osakidetzako aztertzaile batek eta berak erabakiko du, zerbitzua doanik jasotzea merezi dugun edo zenbat ordaindu behar dugun.

Alderantziz, jakinaren gainean, menpekotasuna sortzen duten zenbait gai erabiltzen dituzten ekoizleei jarri behar genizkieke mugak, debekuak eta isunak. Esate baterako, tabakoari eransten dizkiotenak. Elikaduraren arloan berriz, beldurgarria da, edozein dendatan, zenbat gehigarri kaltegarri eransten dizkieten, kasu askotan haurrei zuzendutako edozein litxarreriari.

Ez da gauza bera, jakinaren gainean egon eta norberarentzat kaltegarria den zerbait egitea; edo haurrei zuzendutako eta ustez osasungarria den zerbait jan eta zure gorputzean gehigarri toxikoak sartzea. Hori bai, beti ere legeak agintzen duen mugen barruan.

Gainera, ez da ahaztu behar, gure osasunean eragina gauza askok izaten dutela: bakoitzaren geneak, bere bizimoduak, lanak, estresak eta abar. Denok gara gizarte honen parte, denok egiten diogu gure ekarpen txikia, beraz guk gizartearen zati garen einean, gure buruari ematen diogu osasun-zerbitzua eta ezin digu inork ukatu.

Emakumeen aurkako sexu-erasoak saihesteko kanpaina

 

Lasarte-Orian, 2020ko urriaren 3an

Jaiak Berdintasunez elkartea                                     

Emakumeen aurkako sexu-erasoak saihesteko kanpaina

 

Herritarrok:

Berriz ere badatoz herriko festak eta gure elkarteari dagokionean, kezka sortzen duten datak dira hauek. Azkeneko urteetan, berdintasunaren aldarrikapena eta jazarpen egoeren arbuiatzea, gauza normala izatea lortu dugu. Inork ez ditu, ezta broma moduan ere, emakumeenganako sexu erasoak eta jazarpen egoerak ontzat hartzen. Baina horrek ez du esan nahi, eraso horiek desagertu direnik. Zori txarrez, Euskal Herrian, 15 eta 29 urte bitarteko emakumeen %32 kalean bakarrik ibiltzearen beldur dira.

Horregatik, berriz ere gogora ekarri behar dugu arazo larri hau. Konturatu behar dugu, neurri batean edo bestean, era batera edo bestera, denak garela biktima. Izan gaitezke eraso bat jasaten duen emakumea edo bortxaketa baten biktima. Baina horretara iritsi gabe, begirune falta bat, irain batzuk, edo agian leku jendetsu batean ukituak jasateak ere jazarpenaren biktima bihurtzen gaitu. Ze esanik ez, neska gazte baten gurasoa, bikotea edo laguna bagara. Azkenean ulertu beharra daukagu, arazo larri honek, denak bihurtzen gaituela biktima.

Gizarte osoarena den arazo honi, konponbide bat jartzeko beraz, gizarte osoaren laguntza eta konpromisoa behar ditugu. Hasteko, arazoa begi bistan jarri behar dugu, kalean lasai ibili ezin duten emakume guzti horiei gure babes esplizitua eta agerikoa eskaini behar diegu. Horregatik, berriz ere, festa hauen barruan, elkarretaratzeak, pankartak, pegatinak eta antzeko ageriko elementuak, denok erabili behar ditugu, denok esan behar diogu munduari, gizartearen gaitz hau, orban hau, desagerraraziko dugula.

Baina badago gauza bat, denok egin dezakeguna eta hain agerikoa ez dena: gure harreman estuenetan,  binakako elkarrizketetan, koadrilarekin parrandan, ezagun artean elkar harrotzen dugunean, ez ditugu zenbait jarrera onartu behar! Lagunarteko elkarrizketa horietan esaten direnak, gure pentsamenduak balira bezala, ezin dira ekintzak balira bezala epaitu. Baina emakumeek bizi duten egoera latza kontuan hartuta, gizonezkook gure barru-barruko pentsamendu eta jarrera horiek aztertzen hasi behar dugu.

Pentsamendu, jarrera, esaera, esamolde, horietan, aurkitzen du babesa erasotzaileak!!!

 

 

Jaiak Berdintasunez

Maskotak ez daude oporretan.

 

Gizakia zibilizatzen hasi zenetik, animaliak bizikide izan ditu, bai lan pisutsuenetan laguntzeko, baita lagun egiteko ere. Bizikidetza horren ondorioz eta lan zehatzetarako bereziki prestatu izanaren ondorioz, dauzkagu gaur egun horrenbeste arraza eta mota. Txakurretan adibidez: ehiza-txakurrak, artzain-txakurrak, karreretakoak eta beste hainbat mota, eta nola ez, etxe-txakurrak, bereziki etxea zaintzeko haziak eta heziak.

Lagun egiteko txakurren zabalkundea, nahiko gauza berria da; izan ere, orain dela denbora gutxirarte, oso jende aberatsak bakarrik eduki zitzakeen, horrenbeste leku, denbora eta zaintza eskatzen zituzten lagunak. Bestalde, ezin ukatu, etxe-txakurren helburua etxea zaintzea izanda ere, nagusien jarreraren arabera, lagun egitea ere beraien funtzio bat izaten zela. Beti kontutan izanda, etxe-txakur hauek, baserri giroan bizi zirela, mugitzeko , bizitzeko eta zergatik ez, beraien jatena bilatzeko ere leku zabalarekin.

Azkeneko hamarkadetan berriz, etxe-txakur hauek, kaletartu egin ditugu. Beraien zaintza funtzioa ahaztu eta lagun egiteko helburuarekin sartu ditugu gure etxeetan. Honek ordea beste arazo batzuk sortu ditu.

lehenik eta behin, txakur bat ezin dugu kalean libre utzi, bera animalia lurraldekoi bat da izaeraz eta kale-etxe batek ez dauka lurralde propiorik, gainera gizakiak kalean bizi garenean, denak pilatuak bizi gara eta txakur bat baino gehiago bizitzen dira beraiena dela uste duten lurraldean. Beraz txakurrak kalera beti gurekin atera behar dute eta gaur egun lotuta gainera.

Horretaz gain, bizi diren espazioa ez da erosoa beraientzat. Kale-etxe batean bizitzeak espazioa oso mugatua edukitzea esan nahi du, gainera espazio hori gizakiekin elkarbanatu behar du. Bere beharrak egin behar baditu, nagusiak soka batekin lotu eta kalera atera behar du; hezur bat gorde nahi badu, etxean behintzat ezin du zulo bat egin, eta seguraski, normalean ateratzen den parkean ere ez; Soinu handirik ezin du egin etxeko denak aztoratu gabe; eta abar.

Gora-behera eta eragozpen guzti hoiek gainditzea lortu badugu ordea eta gure lagun egiteko txakurrarekin zoriontsu bizitzea lortu badugu, hurrengo arazoa dator, oporren antolaketa. Hotel, landa-etxe edo kanpinak maskotak onartu behar ditu. Edo bestela, egoitza batean edo beste norbaiten ardurapean utzi beharko dugu. Hau izaten da kasu askotan, jendeak, txakurra bide-bazterrean uzteko probesten duen momentua.

Gauza itxusi da, ez dago ondo egina, txakur gizagaixoak ez du inongo kulparik, baina txakurrak kaletartzeak horrelako ondorioak ekartzen ditu. Hausnarketa bat egin beharrean gaude

EMAKUMEEN KIROL-JARDUNAK PRENTSAN TOKIRIK EZ

Lasarte-Orian, 2020ko Irailak 29an

Zuzendari jauna:

Gure gizartea, abiadura ikaragarrian ari da aldatzen; gaur egun, 70 urte dituen pertsona batentzat, ia ezinezkoa zen, bere gazte garaian kirolari gisa bizi-irautea. Era berean, emakumeek eta kirolak, ez zuten inongo harremanik. Bizitzako beste hainbat alor bezala, kirolarena gizonezkoena zen. Gainera, orain dela 50 urte, ohikoa zen, etxetik kanpora lan egiten zuen neska gazte batek, lan hori, ezkondu eta bere familia zaintzeko uztea. Egoera hori erabat aldatu da. Gaur egun, betebehar berriak dauzkagu eta emakumeak etxetik kanpora lan egitea da horietako bat.

Bikote bateko bi pertsonek, etxetik kanpora lan egin beharra, ia derrigorrezko bihurtu zaigun honetan, emakumeek, itxuraz, gauza askotan irabazten atera behar zuten; lehen gizonezkoentzako bakarrik ziren ainbat alorretan, orain emakumeek eskubide berdinekin parte har dezake eta legeak dauzkagu hori babesteko; berdintasuna bermatzeko. Zer gertatzen da ordea gure buruan? Zergatik ezin ditugu emakumeak, maila berdinean onartu?

Beraz, bi aldaketa sakon gertatu zaizkigu azken hamarkadetan: alde batetik, kirolak izugarrizko garrantzia irabazi du gure bizitzan, entretenimendurako industria handi bat sortuz. Honek kirolarien egoera ere aldatu du, kirol bakoitzarentzako oso era ezberdinean izan arren. Beste alde batetik, emakumearen eskubide eta rolak ere erabat aldatu dira, lojika itxuraz behintzat, hobetuz.

Zergatik orduan, emakumeen kirola, ez da gizonezkoena bezala interesgarria ikuslegoarentzat? Badago jendea, emakumeen kirola, dohain fisikoetan oinarrituta gutxiesten duena: “-emakumeen kirola inoiz ez da egongo, gizonenaren mailan” esaten dutenak. Baina horri jarraituta, gure hiriko edo probintziako futbol taldeak ere ez luke jarraitzailerik izango, beste talde batzuk beti erakusten bait dute nagusitasun nabarmena. Guzti honegatik, kirol batek, edo genero batek, interes gehiago edo gutxiago sortzearen arrazoiak, boterea dutenen interesak direla uste dut.

Beraz, egoera hau zuzentzeko, zure laguntza eta konpromisoa eskatu nahi nizkizuke. Egunkari honek, emakume eta gizonezkoen arteko desberdintasun eta bidegabekerietan, beti jarrera aurrerakoi eta zuzen bat erakutsi izan du eta izaera hau, emakumeen kirolak duen presentzian ere erakutsi behar du.

Besterik gabe, eskerrik asko zure arretagatik,

Juan Luis

Telebista aurrean ordu txikiak arte

Kezkatuta daude osasun agintariak, Espainiako Estatuan dauzkagun lo egiteko, edo zuzenago esanda, lo ez egiteko ohiturekin. Dena neurtu eta alderatu egiten den garai honetan, estatistikak medio, badakigu bataz beste zenbat denbora pasatzen dugun telebista aurrean, ze ordutan eta ondorioz, nola eragiten dien horrek lo-ohiturei, eta abar.  Gainera, gure tankerako beste herrialde batzuekin alderatuta, datu horiek hobeak edo okerragoak diren ere badakigu eta ondorioz, poztu edo kezkatu egiten gara.

Nik urte mordo bat daramat Euskal Herrian bizitzen, eta hasieran kosta egin zitzaidan hemengo ordutegietara ohitzea. Hemen nire jaioterrian baino askoz ere beranduago bazkaltzen zen, askoz ere beranduago afaltzen zen, parrandak ere beranduago hasten, eta ondorioz, amaitzen ziren eta orokorrean, nire ustez, klimarekin eta geografiarekin zerikusia zuten ohitura eta ordutegi ezberdin horietara ohitu behar izan nuen. 

Orain berriz, herrialde ezberdinetako ohiturak alderatu eta osasuntsuena zein den erabaki du norbaitek. Egia da, ezin da ukatu, egunero ordubete gehiago lo egitea, beste azalpenik gabe osasuntsuagoa dela, hala dirudi behintzat. Bainan zer dago horren atzean? Agian berez ere, egun motzagoak eta negu luzeagoak dituen lurralde horietan, lo gehiago egingo zuten betidanik. Egun luzeagoak eta klima gozoagoa zuen beste lurralde batzuetan, jendea kalera irten eta etxeratzeko presarik gabe bizitzen zen bitartean. 

Beraz zein da benetan gakoa, osasunarentzako egokiagoak diren ohiturak ezartzea? edo denen ohiturak berdindu nahia? Izan ere, komunikabideak, enpresak eta batez ere interes ekonomikoak globalizatu diren honetan, badirudi “normala”, berdinaren sinonimo bihurtu dela. Denek egiten duten hori egiten ez baduzu, ez zera “normala”.  Janaria, arropa, teknologia, musika, dena dago mundu mailako merkatu horretan salgai eta ohitura ezberdinak dituenarentzat, konponbide bat aurkitzen dugu. 

Azken batean, tristea iruditzen zait, etxebizitzaren arazoa, inmigrazioarena, genero indarkeriarena edo askoz garrantzitsuagoak diren beste hainbat arazo konpondu beharrean, telebistako ordutegiena, eta horrek lo-ohituretan duen eraginarena izatea, agintarientzat, gai garrantzitsu bat. Esan dudan bezala, Euskal Herrira etorri nintzenean, kosta egin zitzaidan ordura arte ikasitako ohiturak aldatzea. Nire lagun eta familiakoek, leku “okerrago” batera nihoala esaten zidaten. Baina ni herrialde “hobeago” batetik etorri eta emen geratu nintzen. 

Oporretarako etxe trukaketa, gutuna informazio eske.

Lasarte-Orian, 2020ko Irailaren 28an.

Www.etxebizitzatrukatu.eus web-orriko arduraduna:

Orain dela denbora gutxi, udara honetarako oporretarako informazio bila ari nintzela, zuen web-orriaren berri izan dut.  Orain arte, gure oporrak ohiko eran antolatu izan ditugu, eta modu berri honen existentziaren berri noizbait izan badugu ere, orain arte, ez dugu benetako aukera bezala aintzat hartu izan. Zuen web-orria aztertzen aritu ondoren ordea, interesgarria iruditu zaigu, hainbat zalantza sortu zaizkigun arren.

Nagusiki, oporrak era honetan antolatzeak bi abantaila ditu gure kasuan: gure urtearen antolaketagatik, lana, ikasketak eta abar, oporraldi nahiko luzeak egiteko aukera izaten dugu, horrek ordea, oporrak asko garestitzen ditu lo egiteko lekuaren arabera. Etxea trukatuta berriz, ikuspuntu horretatik abantaila handia izango genuke.

Horretaz gain, azkeneko urteetan, seme-alabak  doazen heinean, opor-lekua aukeratzeko garaian ere, gure interesak aldatzen doaz. Lehen umeekin pentsatu eta opor-leku lasai baten bila ibiltzen ginen, bai hondartza, bai mendia, haurrekin aktibitate ezberdinak egiteko aukera emango zigun txokoren baten irrikitan. Gaur egun ordea, kultura, leku berriak ezagutzea, bertako jendearekin hartu-emana izatea eta horrelako gauzak bilatzen ditugu, horretarako, oporretako ohiko lekuetatik ihesi ibiltzen garelarik. Helburu hori lortzeko era ezin hobea iruditu zaigu etxe-trukaketa, oporretan joaten den jendeagandik eta zirkuitu ofizialetatik urrundu eta bertako jendearen tartean txertatzeko aukera emango bailiguke.

Guk trukean eskaini dezakeguna, gauza bera da: herri baten erdian dagoen etxebizitza bat, mendira edo hondartzara joateko aukera ematen duena eta Donostiatik gertu dagoena, garraio publikoan 15minitutan hara iristeko moduan; edozein web-orritan sartu eta ikus daiteke eskaintzen duen kultur ekitaldi mordoa, gastronomia,, paisaiak, eta  abar. Gipuzkoa gure probintziak dauzkan aukera mordoaz gain. 

Momentu honetan, gure zalantzak prozedurari buruzkoak dira. Ez dakigu ze motatako iragarkia jartzea komeni den: guk eskaintzen dugun etxea deskribatzea da garrantzitsuena, edo gure inguruak eskaintzen dituen aukerak azaltzen saiatuko gara? Nola jarriko dugu gure iragarkia zuen web-orrian? aurretik zerbitzuan izena ematea beharrezkoa al da? behin trukerako egokia den etxe bat topatzen dugunean, nola jarriko gara harremanetan beste bezeroarekin? 

Bestalde, kezka batzuk ditugu trukaketa dela eta: nola babestu dezakegu gure etxea, erabilpen txar, lapurreta edo istripuetatik? Asegururen bat gomendatzen duzue? 

Badakit galdera asko direla, baina gure etxea uzteaz ari gara eta zalantza ugari sortzen zaizkigu, zuen erantzunaren zain geratzen gara, eskerrik asko zuen arretagatik. 

Juan Luis Eizmendi

Zezenketak: Euskal Herrian ere debekatu?

Dagoeneko 8 urte dira Katalunian zezenketak debekatu zirela, 2012an hori erabaki zen, herri ekimenaren bidez 180.000 herritarren atxikimendua jaso, eta eztabaida legebiltzarreraino eraman ondoren.  Animalien eskubideen aldeko zenbait taldek, ekimena Euskal Herrira zabaltzeko asmoa dute, hemen ere gaia legebiltzarreraino iristea lortuko balute, zezenketak debekatuko liratekeela sinistuta.

Eztabaidaren ardatza, animaliekiko tratu txarrak eragitearena da.  Inoiz zezenketa bat ikusi duen inork, ezin du ukatu, zezenei sufrimendu ikaragarria eragiten zaiela zezenketa batean. Ikaragarria da, inoiz inori minik egin ez dion animalia batek jasaten duena: zezen plaza batean jendaurrera ateratzen dute hiltzeko, ez diote heriotza azkar eta sufrimendurik gabea ematen eta gainera, bere min, beldur eta ulertezintasun egoera hori ahal aina luzatzen dute, toreroak lan “ikusgarria” egin ahal izateko.

Batzuk, artearen izenean defendatzen dituzte zezenketak, zezenketa bera arte bat dela esanez, bere estetika duena. Arte horren ardatza, arau batzuen arabera, gizonak animaliaren kontra izaten duen borroka bat izango litzake, bukaeran ezinbestean, heriotza dakarrena. Baina “borroka” hori, benetan ez da borroka bat: zezenak ezin du erabaki borroka hori nahi duen edo ez, ez non egingo den, gizakiak berriz, dena prestatua dauka, laguntzaileak eta tresnak. Baina lotsagarriena, borroka izeneko hori, ikuskizun bihurtzea da, zezena biktima errugabea den, torturatze eta hiltzearen ikuskizuna.

Tradizioa ere erabiltzen da defendatzeko argudio bezala. Betidanik egin izan den gauza bat izateak, irauteko berezko arrazoi bat emango balio bezala. Baina arrazoitze ildo honek ere, hankak motzak ditu: arrazoi horiekin, bidegabekeria eta giza legearen kontrako gauza asko defenda daitezke gaur egun zentzugabeak iruditzen zaizkigunak. Bere garaian ahari-jokoak edo oilasko-jokoak bukatu ziren bezala, zezenketak ere amaitu daitezke, dudarik gabe hasieran kontra egongo den jendea izan arren. 

Beste batzuk, zezenketek sortzen dituzten lanpostu eta interes ekonomikoak ere aipatzen dituzte. Egia da zezenketen inguruan diru mugimendua sortzen dela, norbaitek aberastasuna esango diona, baina ez gaitezen engainatu, diru mugimendu horren parte handiena eta zezenketak bizirauteko ezinbestekoa gainera, publikoa da. Denon zergetatik datorren diruari esker irauten dute zezenketek. 

Aurretik esandako guztiak nahikoa ez balira, zezen plazak gero eta hutsagoak daude, gaur egungo gizarteak ez baitu horrelako ikuskizun bat ulertzen. Guzti horregatik, gizarte osoak erabaki beharreko gauza bat da zezenketen iraupena. 

Laneko JAZARPENA, AGERI DENA BAINO GEHIAGO

Aspaldidanik, kezka eragiten duen gai bat da laneko jazarpena. Arazoa aztertzen hasita, bururatzen zaigun galderetako bat, zergatia da. Jazartzaileak zer lortu nahi du? Helburu jakin batekin egiten al du? Galdera horien erantzunetan baitaude jazarpenaren arazoa aztertzeko, eta agian konpontzeko, gakoak. Agian, bere langileen lana kontrolatzeko teknika bezala erabiltzen dute, edo, sortutako ezintasun edo frustrazioak deskargatzeko modu bezala. Edozein kasutan, garbi dagoena da heziketa arazo bat dagoela guzti horren atzean, bestea gutxiesteko, eta bere burua gainetik jartzeko behar bat.

Zoritxarrez, edozein langilek jasan dezake horrelako egoera bat. Bezero bat ere izan daiteke jazarpenaren eragile, hau ohikoena ez bada ere, %6 inguru. Azpi-mailako lankide bat, menpekoa  den bat ere, izan daiteke erasotzaile, hau ere gutxitan gertatzen den arren, beste %6 batean. Maila bereko lankideen artean pixka bat zabalduagoa dago, jazartzaileen %15 dira maila bereko lankideak. Baina gehienak nagusiak dira, hierarkiak nahiko tresna emango ez balizkie bezala, edo agian hierarkiak babesten dituelako, erasotzaileen %73 maila altuago batean dauden lankideak dira.

Jazarpen hori modu ezberdinetan gauzatu daiteke: oihuak, Irainak eta mespretxuak dira burura lehenengo etortzen zaizkigunak, baina modu gehiago ere badaude. Bete ezin diren epeak ezarri eta gero bete ez direlako errita egitea edo inguruan dauden lankideak lanez gainezka egon arren, lanik ez ematea...

Egoera guzti hauek, babesgabetasun sentipen bat sortzen dute eta erasoa jasaten duen pertsona, defendatzeko eta irteerak bilatzeko gaitasunik gabe uzten dute. Horregatik bi bide dauzkagu arazoari aurre egiteko: Epe luzekoa, hurrengo belaunaldiei eragingo diena., eta epe motzekoa, orain arazoa jasaten ari direnei lagundu beharko liekena.

Epe luzeko bide horrek, hezkuntzarekin dauka zerikusia, bortizkeria baztertzearekin, komunikazio ez-bortitza lantzearekin. Gainera edozein jazarpen mota baztertu behar du: lanekoa, emakumeen kontrakoa, arraza edo jatorri ezberdinen kontrakoa, sexu-joera ezberdinen kontrakoa eta abar.

Epe motzeko konponbidea berriz, gure esku dago, pertsona bakoitzaren esku. Gazteei eskolan esaten zaien bezala, geldi dagoen ikusle bat, ez da neutroa. Jazarpen egoera baten aurrean beste aldera begiratzen badugu, gu ere erasotzaile bihurtzen gara. 

DOPINA ELITEKO KIROLEAN

Lehendik ere izango zen, kirolean emaitza hobeak lortzeko, droga ezberdinak erabiltzen zituenik. 90. hamarkadaz geroztik ordea, dirudienez, dopina asko zabaldu da eliteko kirolarien artean. Adibidez, oso entzutetsuak izan dira hainbat txirrindulariren kasuak, jarraitzailearen imajinazioan, kirol horretan dabiltzan kirolari guztiak susmopean jartzeraino. Zer esanik ez, atletismoan gertatutakoak. Baina kirol guztietara zabal daiteke joera hau, nahiz eta beraien jarraitzaile kopurua hain handia ez denez, ez diren hain entzutetsuak izan.

Erabiltzen diren sustantziei dagokienean, aldatzen joan dira urteekin, gure gizarteak hobekuntzarako, eta arazo berrien aurrean, sorkuntzarako duen gaitasuna erakutsiz. Hasiera batean estimulatzaileak erabiltzen ziren, gero gorputza hindartsuago egiten laguntzen zuten estaroideak, baina biak ere, odol analisietan oso nabarmen azaltzen zirenez, erraza zen “tranpa” egiten ari zena arrapatzea. Ondoren ormonak etorri ziren, gorputzak berez dituen zenbait gaitasun indartzeko, eta gaur egun, seguruasko, besteren bat erabiliko da, idazten duen honek ezagutzen ez duena.

Ondorioei dagokienean, batzuk oso agerikoak eta latzak dira: estimulatzaileak erabiliz, bizikletaren gainean ahalegin betean ari zela, hil zen txirrindularitik hasi eta anabolizanteak erabiltzeagatik, beraien gorputzak erabat hondatuta utzi dituzten hainbat kirolariretaraino. Baina drogek kirolean oroar egin duten kaltea da larriena, ez bait die dopina erabili duten kirolariei eragiten, etorkizuneko kirolariei baizik, gaur egungo gaztetxo eta haurrei: kirolean arrakasta izateko, dopina beharrezkoa denaren sinismena. 

Kirolaren balioak galdu egin ahal dira?

Kirola beti egon izan da lotua, hala beharrez, hainbat baliorekin: esfortzua eta bakoitzaren mugak gainditzeko ahalegina alde batetik. Izan ere, ahal degun guztia egiteko ahalegin hori, gure esku dago; Lehia garbia bestetik, eta horrekin lotuta, aurkariarekiko begirunea, helburua ez baita edozein eratara irabaztea, bestearekin gure indarrak nehurtzea baizik. Bestearen ahaleginari esker, gure lorpenak ere balio gehiago baitu. Beraz, kirolean aurkaria menderatzeko, drogak eta trikimailuak erabiltzea, balio hoien kontrakoa da. 

Zer gertatu da kirolariek, dopinaren bidea aukeratzeko? 

Aurrena bururatzen zaiguna, kirolarien irabazteko grina da, baina horrek ez dauka zentzu gehiegi, orain dela 50 edo 60 urte ez zuten grina gutxiago, baina orduan ez zen normaltzat jotzen drogen erabilpena. Beste batzuen ustez, enpresen irabazi grina da kirolariak bultzatzen dituena eta nire ustez ez zaie arrazoirik falta. Baina arrazoi indartsuago bat ikusten dut atzean: kapitalismoa  eta etengabeko hazkundean oinarritzen den gizarte honen erakuslea besterik ez da kirol munduan gertatzen ari dena.