ZENBAT ETA ZABOR GUTXIAGO, HOBE.

Geologoak, lurra aldi berri batean sartu dela esaten hasiak daude, eta aldi berri hau ez da meteorito baten, edo denak batera, erupzioan hasitako mila sumendiren ondorioz sortu. Aro berri honi, antropozenoa deitzen diote, klima-aldaketa antropiko batek (gizakiak eragina) eman diolako hasiera.

Lurraren, gure bizilekuaren, garai berri hau, inoiz baino azkarrago gertatu da. Azken 70 urte hauetan, era bateko gizarte kontsumista bat osatu dugu, erosi, erabili eta bota, erlijioaren jarraitzaile egin gaituena. Gainera, epe horretan, munduko biztanleria bikoiztu egin da, ondorioz, gure elikagaiak ekoizteko, lur zoruaren zati handi batean landaredia aldatu dugu, biodibertsitatea kaltetuz. Itsasoetako arrainen bizitzan ere eragin handia sortzen dugu, ur edangarriaren erdia kontsumitzen dugu, baina elikagaiez gain, kontsumitzen ditugun ondasun guztiak ekoizteko, lehengaiak xahutzen ari gara.

Guzti hori nahikoa ez balitz ere, horrela bizitzeko, eta kontsumitzeko, energia pila bat behar da eta energia horren gehiengoa ere, oso era zikinean lortzen dugu, erregai fosilen bitartez. Ondorioz, Karbono pila bat ari gara metatzen gure atmosferan eta aldaketa klimatikoaren bidean jarri dugu gure lur maitea.

Kalte guzti hauek ordea, gure esku-hartzetik urruti geratzen dira. Nola eragingo dugu, super-populazioan, biodibertsitatearen galeran edo energia-politiketan, eta ostruka batek egingo lukeen bezala, burua gorde eta ezikusiarena egiten dugu. Baina badaukagu arazo bat gure inguruan, gure etxeetako atarian eragiten diguna, zaborra. Horrenbeste gauza ekoitzi, horrenbeste kontsumitu eta horrenbeste bota, azkenean gure etxe ondoko zabortegiak bete ditugu eta arazo bihurtu zaigu.

Zabortegi-sistema, bai ikuspuntu ekologikotik, baita ekonomikotik ere, kudeatu ezina bihurtu zaigu. Arazo horri aurre egiteko, bide ezberdinak dauzkagu: Balorizazio energetikoa: energia sorkuntzan erregai bezala erabiltzea alegia; birziklatzea: horrela lehengai batzuk, berriro ere ondasunak ekoizteko berreskuratuz; edo berrerabiltzea: orain dela hamarkada batzuk, birziklatze kontuak asmatu aurretik erabiltzen zena, gaur ia erabat baztertua. Baina denak erabiliko bagenitu ere, ez genuke zaborraren arazoa guztiz konponduko.

Beraz, gure belaunaldiari egokitu zaiona, azkeneko 70 urtetan hazi eta hazi aritu ondoren, txikiagotzea da, gure kontsumo ohiturak gutxitzea, sortzen dugun zabor kopurua urritzea. Badakit, nire ustez egia borobila eta uka ezina den hau, jende askorentzat gezurra dela, onenean esajerazioa, bainan kontuan eduki, lurrari gertatzen ari zaiona, meteorito baten talkaren parekoa da (hori diote zientzialariek), ondorioak ere tamaina horretakoak izango dira.

IKASTETXEAN ESKUKO TELEFONORIK EZ

Azkeneko urte hauetan, gure seme-alabek eskuko telefonoa erabiltzea erabat normala bihurtu da. Nik ordea, gogoratzen dut 2002. urtean, mahai gaineko ordenagailu batekin eta bere 56Kbeko modem bidezko konexioarekin, egunak behar izaten genituela pelikula bat jaisteko. Eskuko telefonoak berriz, garai hartan oraindik ere segapotoak, telefono deiak egiteko eta SMS mezuak bidaltzeko bakarrik balio zuten.

 Gaur egun dagoeneko, gailu hauek ez dira telefono huts, alderantziz, telefono esaten diegu oraindik ere, baina gero eta gutxiago erabiltzen dira funtzio horretarako. Daukaten erabilgarritasun boteretsuena, sareko konexioa da, bere sare sozial, mezuak bidaltzeko aplikazio eta jolasekin.

Beti sortu izan dit egonezina ordea, gailu hauen erabilpenak, bai helduenak, baina batez ere gazteenak. Ez ote zaio mugarik jarri behar, gero eta zabalduago eta onartuago dagoen erabilpen honi? Eta nire egonezinari erantzuna, egunkari bateko lerro-buruan irakurri dut: “2018-2019 ikasturtetik aurrera, Frantzian debekatuta egongo da Lehen eta Bigarren Hezkuntzako ikastetxeetan eskuko telefonoak erabiltzea, bai ikasgelan bai jolastokian.”

Frantzian hartutako erabaki honek gaiaz sakonago hausnartzera bultzatu nau. Izan ere, debekua hitz potoloa da, zirrikiturik uzten ez duena. Azken batean, teknologia berri honek gauza onak ere ekarri ditu, esaterako:  komunikazioa hobetu du, produktibitatea handitzea ekarri du, antolaketa hobetzea ahalbideratzen du, aisian eskaintza andana ematen digu,... baliabide ikaragarriak.

Ikasle bati dagokionean, ikasteko lagungarri izan dakioke? Informazioa bilatzeko lagungarri izan daiteke, baina informazio bilaketa hori edozein momentutan eta edozein lekutan egin behar al da? Inork imajinatzen al du, gazte bat, bere mugikorrarekin etxerako lanak agiten? Gaur egun imajina dezakeguna, etxerako lanak egiteko, lan horretarako egokia den gailu batekin aritzea da, eta eskuko telefonoarekin berriz, aisiarekin lotuagoak dauden beste zeregin batzuetan aritzea.

Zein dira orduan, niri eta itxura denez, Frantziako hezkuntza arloan eskumena duen erakundeari, horrenbeste kezkatzen gaituzten gauzak?

Alde batetik, interneten fenomeno honek, enpresa erraldoi batzuren sorrera ahalbidetu du. Enpresa hauek zerbitzu ezberdinak eskaintzen dituzte, bainan hasiera batean jendea erakartzeko eta zerbitzu horien beharra sortzeko, dohainik eskaini zituzten, eta orain, horixe espero dugu. Beraz, enpresa hauek, bere zerbitzuen truke, diru-etekinak ateratzeko sistema berri bat asmatu dute: Zerbitzu bat ematen digute, itxuraz doan, baina gure arreta da trukean ematen duguna. Enpresa multinazional erraldoi horiek, gure arreta saltzen diete ordaintzen dutenei. Era horretan batzuk gure arretaren truk ordaintzeko prest daudenez, besteek ahal dutena egiten dute gure arreta, ahal duten denbora luzeenean lortzeko. Prozesu guzti horrek, gu, ustez dohaineko zerbitzu baten hartzaile zorte dunak, merkatu erraldoi eta ulertezin bateko ekoizkin edo produktu bihurtzen gaitu.  Hau gertatzen da adibidez: sare sozialetan, baina baita beste era bateko hainbat programetan ere.

Ondorioz, sare sozial horiek gure arreta bereganatzeko lan horretan, ain dira onak, gaur egun ohiko bihurtu baita, lagun koadrila bat bildu eta denak beraien telefonoei begira egotea. Natura, kirola, lagun artea gero eta urrutiago, galduago dauzkagun honetan, eskuko telefonoak, komunikazio tresna ain indartsua den horrek, elkarrengandik urrutiratzen gaitu.

Eskuko telefonoak gainera, ain bihurtu dira garrantzitsuak gazteen bizitzan, ez edukitzeak edo punta-puntako gaitasunak dituena ez edukitzeak, arrakala nabarmena sortu bailezake zaurgarrienen artean. Edo dagoeneko, baliabide ekonomiko txikiagoak izateagatik, arrakala ekonomikoak sortutako amildegiaren behealdean daudenei, ezinezko gertatzen zaie, teknologiak sortutako beste arrakala honi ihes egitea. Eta hori ez da onargarria eskolan, edozeinentzako eskuragarri ez den baliabide batek, arrakala berriak sortu besterik ez du egiten. Amildegiaren behean betiko berak egoten direlarik.

Bukatzeko, adin horretan eta eskolaren barruan, oso larria den gauza bat gertatzen da eskuko telefonoen, sare sozialen eta kontu guzti horien harira. Gaur egun, eskuko telefonoak, jazarpena eragiteko tresna gisa ere erabiltzen dira. Gazteek beraientzako garrantzitsuak diren gauzak, irudiak, elkarrizketak, partekatzen dituzte, gauza horiekin egin daitekeen eta batzuetan egiten den, erabilpen txarraz ohartu gabe. Eskolak, jazarpenaren aurrean, gune seguru bat izatea nahi dugun honetan, horrela adierazten du hezkuntza sailak bere protokoloetan, ezin du horrelako inpunitate espazio bat libre utzi. Gainera, gurasoekin sortzen diren komunikazio zailtasunak eta elkar ulertu ezinetan, eskuko telefonoa ez dator laguntzera, bazterrak nahastera baizik.

Beraz, helduok ere ondo erabiltzen ez dugun tresna hau, inongo gidaritzarik gabe, gure seme-alaben eskuetan ain arriskutsua denez, 16 urtera arte, derrigorrezko hezkuntzan, debekatuta egoteari oso egoki deritzot.

Jostailu-etxe bati gutuna: JOSTAILU-KATALOGOETAN, SEXISMOA NAGUSI.

 

Mikel Ona

Kale Nagusia z/g

Donostia

ALAI Jostailu-etxea

Arduradunari zuzendua

Donostian, 2020ko Urriaren 14

Jostailu-katalogoetan, sexismoa nagusi.

Arduradun Jauna,

Gabonak gerturatzen ari zaizkigun urte-garai honetan, gure etxeetako txikienek, ilusioz eta esperantzaz beteta bizitzen dituzten une alai hauetan, zuen jostailu-etxeko katalogo bat iritsi da gure postontzira. Egia esan, gu haurrak ginenean (dagoeneko aitona bainaiz) ez geneukan horrelako aukerarik eta ez genuen horregatik ilusio gutxiago izaten, baina gaur egun, denak presaka bizi gara eta jostailuak erosteko ere ez dugu denborarik hartzen.

Horregatik, zuen jostailu-katalogoa jasotzeak poza eman zidan, izan ere, arestian aipatu dudan denbora-falta alde batetik, eta gaur egun gaztetxoek nahi eta behar dutena ez ezagutzea bestetik, gaur egungo aiton-amonek ez daukagu lan erraza, Olentzero edo Errege Magoak ordezkatzeko lan honetan.

Zuen jostailu-katalogoari begiratu bat ematen hasi naizenean ordea, nire barrunbeak uzkurtu zizkidan ikusi, edo zuzenago esanda, antzeman nuen sexuen erabilpen okerrak. Orain dela 70 urte, gizonezkook rol jakin bat genuen bizitzan eta emakumeek beste bat. Gauza jakina zen. Nik lantegi handi batean lan egiten nuen, eta han, ni lanean aritzen nintzen tailerrean, gizonezkoak bakarrik aritzen ginen, ondoko tailerrean berriz, emakumezkoak bakarrik. Guzti horrek berarekin zekartzan beste hainbat gauza txar.

Belaunaldi bat baino gehiago daramate emakumeak borrokan, beraien baldintzak hobetzeko, duintzeko, gizonenekin parekatzeko. Bide batez, ikusgarri bihurtu da, zenbait etxetan dagoen generoen arteko bortxakeria, amaierarik ez duen gizarte honen minbizia. Guzti hau, gure hurrengo belaunaldietan aldatuko den esperantzarekin begiratzen dugu, baina konponbidea zein den oso ondo jakin gabe.

Baina zergatik hain azalpen zabala, jostailu-katalogo baten kontura? Ba orain, nire ilobekin denbora gehiago pasatzen dudan honetan, konturatua nago umearen heziketan eta gizarteratzean, garrantzia handia dutela jostailu eta jolasek. Guk jolasak erakusten dizkiegunean eta jostailuak eskuragarri jartzen dizkiegunean, genero ezberdinen rolak ere banatzen dizkiegu eta era honetan dagoeneko aipatu ditugun arazoak betikotzen ditugu. Alderantziz rol horiek, sexuen arabera banatzen ez baditugu, generoen arteko bizikidetza arazo larrien konponbidean, pauso txiki baina garrantzitsu bat eman dezakegu.

Guzti honegatik, eskari xume batekin natorkizu: Berez, ez dago jostailuak aldatu beharrik, erabilpena baizik eta jostailu-etxeek, jostailuak generoen arabera ez sailkatzea da egin dezakezuen gauza bakarra. Gutxi dirudi, baina asko litzateke. Rol jakin batzuk genero bati esleitzea da oker dagoena, ez jostailua bera.

Beraz, gai hau arreta handiz aztertzea eskatuko nizueke.

Aldez aurretik zuen arreta eskertuz,

Mikel Ona

OSASUN-ZERBITZUAK GARESTIAGO ORDAINDU?

Azken aldi honetan, bolo-bolo dabil, pertsona batzuk doako osasun-zerbitzuak izateko beste batzuk baino eskubide gehiago edo gutxiago ote dutenaren eztabaida. Nonbait jendea, arduratsua, zuhurra eta zibilizatua balitz, heriotza asko ekidingo lirateke eta osasun zerbitzuek, lan asko eta ondorioz, diru asko aurreztuko lukete. Dirudienez, jende horri ahaztu zaio gizakia, alabeharrez, hil egiten dela momentu batean edo bestean.

Arrazoitze horren arabera, zaintzen ez bazara, doako osasun zerbitzurik ez duzu merezi. Erretzaile bat bazara, legezkoa den eta bere zergak ordaintzen dituen produktu bat kontsumitu arren, eta Osakidetzak tabakismoari gaixotasun kategoria eman arren; orain politikari batzuek, erretzailea den pertsona hori artatzea, oso garestia dela eta erretzaileak bere utzikeriaz gaixotu direnez, zerbitzu hori ez dutela merezi defendatzen dute.

Ze esanik ez, alkoholismoa jasaten dutenek, edo seguraski politikari horrek esango luken bezala, alkohola neurri gabe edaten dutenek edo utzikeriagatik gizenak direnek. Agian, uste duguna baino lehenago, edozein gaixotasunek zein jatorri duen aztertuko du Osakidetzako aztertzaile batek eta berak erabakiko du, zerbitzua doanik jasotzea merezi dugun edo zenbat ordaindu behar dugun.

Alderantziz, jakinaren gainean, menpekotasuna sortzen duten zenbait gai erabiltzen dituzten ekoizleei jarri behar genizkieke mugak, debekuak eta isunak. Esate baterako, tabakoari eransten dizkiotenak. Elikaduraren arloan berriz, beldurgarria da, edozein dendatan, zenbat gehigarri kaltegarri eransten dizkieten, kasu askotan haurrei zuzendutako edozein litxarreriari.

Ez da gauza bera, jakinaren gainean egon eta norberarentzat kaltegarria den zerbait egitea; edo haurrei zuzendutako eta ustez osasungarria den zerbait jan eta zure gorputzean gehigarri toxikoak sartzea. Hori bai, beti ere legeak agintzen duen mugen barruan.

Gainera, ez da ahaztu behar, gure osasunean eragina gauza askok izaten dutela: bakoitzaren geneak, bere bizimoduak, lanak, estresak eta abar. Denok gara gizarte honen parte, denok egiten diogu gure ekarpen txikia, beraz guk gizartearen zati garen einean, gure buruari ematen diogu osasun-zerbitzua eta ezin digu inork ukatu.

Emakumeen aurkako sexu-erasoak saihesteko kanpaina

 

Lasarte-Orian, 2020ko urriaren 3an

Jaiak Berdintasunez elkartea                                     

Emakumeen aurkako sexu-erasoak saihesteko kanpaina

 

Herritarrok:

Berriz ere badatoz herriko festak eta gure elkarteari dagokionean, kezka sortzen duten datak dira hauek. Azkeneko urteetan, berdintasunaren aldarrikapena eta jazarpen egoeren arbuiatzea, gauza normala izatea lortu dugu. Inork ez ditu, ezta broma moduan ere, emakumeenganako sexu erasoak eta jazarpen egoerak ontzat hartzen. Baina horrek ez du esan nahi, eraso horiek desagertu direnik. Zori txarrez, Euskal Herrian, 15 eta 29 urte bitarteko emakumeen %32 kalean bakarrik ibiltzearen beldur dira.

Horregatik, berriz ere gogora ekarri behar dugu arazo larri hau. Konturatu behar dugu, neurri batean edo bestean, era batera edo bestera, denak garela biktima. Izan gaitezke eraso bat jasaten duen emakumea edo bortxaketa baten biktima. Baina horretara iritsi gabe, begirune falta bat, irain batzuk, edo agian leku jendetsu batean ukituak jasateak ere jazarpenaren biktima bihurtzen gaitu. Ze esanik ez, neska gazte baten gurasoa, bikotea edo laguna bagara. Azkenean ulertu beharra daukagu, arazo larri honek, denak bihurtzen gaituela biktima.

Gizarte osoarena den arazo honi, konponbide bat jartzeko beraz, gizarte osoaren laguntza eta konpromisoa behar ditugu. Hasteko, arazoa begi bistan jarri behar dugu, kalean lasai ibili ezin duten emakume guzti horiei gure babes esplizitua eta agerikoa eskaini behar diegu. Horregatik, berriz ere, festa hauen barruan, elkarretaratzeak, pankartak, pegatinak eta antzeko ageriko elementuak, denok erabili behar ditugu, denok esan behar diogu munduari, gizartearen gaitz hau, orban hau, desagerraraziko dugula.

Baina badago gauza bat, denok egin dezakeguna eta hain agerikoa ez dena: gure harreman estuenetan,  binakako elkarrizketetan, koadrilarekin parrandan, ezagun artean elkar harrotzen dugunean, ez ditugu zenbait jarrera onartu behar! Lagunarteko elkarrizketa horietan esaten direnak, gure pentsamenduak balira bezala, ezin dira ekintzak balira bezala epaitu. Baina emakumeek bizi duten egoera latza kontuan hartuta, gizonezkook gure barru-barruko pentsamendu eta jarrera horiek aztertzen hasi behar dugu.

Pentsamendu, jarrera, esaera, esamolde, horietan, aurkitzen du babesa erasotzaileak!!!

 

 

Jaiak Berdintasunez

Maskotak ez daude oporretan.

 

Gizakia zibilizatzen hasi zenetik, animaliak bizikide izan ditu, bai lan pisutsuenetan laguntzeko, baita lagun egiteko ere. Bizikidetza horren ondorioz eta lan zehatzetarako bereziki prestatu izanaren ondorioz, dauzkagu gaur egun horrenbeste arraza eta mota. Txakurretan adibidez: ehiza-txakurrak, artzain-txakurrak, karreretakoak eta beste hainbat mota, eta nola ez, etxe-txakurrak, bereziki etxea zaintzeko haziak eta heziak.

Lagun egiteko txakurren zabalkundea, nahiko gauza berria da; izan ere, orain dela denbora gutxirarte, oso jende aberatsak bakarrik eduki zitzakeen, horrenbeste leku, denbora eta zaintza eskatzen zituzten lagunak. Bestalde, ezin ukatu, etxe-txakurren helburua etxea zaintzea izanda ere, nagusien jarreraren arabera, lagun egitea ere beraien funtzio bat izaten zela. Beti kontutan izanda, etxe-txakur hauek, baserri giroan bizi zirela, mugitzeko , bizitzeko eta zergatik ez, beraien jatena bilatzeko ere leku zabalarekin.

Azkeneko hamarkadetan berriz, etxe-txakur hauek, kaletartu egin ditugu. Beraien zaintza funtzioa ahaztu eta lagun egiteko helburuarekin sartu ditugu gure etxeetan. Honek ordea beste arazo batzuk sortu ditu.

lehenik eta behin, txakur bat ezin dugu kalean libre utzi, bera animalia lurraldekoi bat da izaeraz eta kale-etxe batek ez dauka lurralde propiorik, gainera gizakiak kalean bizi garenean, denak pilatuak bizi gara eta txakur bat baino gehiago bizitzen dira beraiena dela uste duten lurraldean. Beraz txakurrak kalera beti gurekin atera behar dute eta gaur egun lotuta gainera.

Horretaz gain, bizi diren espazioa ez da erosoa beraientzat. Kale-etxe batean bizitzeak espazioa oso mugatua edukitzea esan nahi du, gainera espazio hori gizakiekin elkarbanatu behar du. Bere beharrak egin behar baditu, nagusiak soka batekin lotu eta kalera atera behar du; hezur bat gorde nahi badu, etxean behintzat ezin du zulo bat egin, eta seguraski, normalean ateratzen den parkean ere ez; Soinu handirik ezin du egin etxeko denak aztoratu gabe; eta abar.

Gora-behera eta eragozpen guzti hoiek gainditzea lortu badugu ordea eta gure lagun egiteko txakurrarekin zoriontsu bizitzea lortu badugu, hurrengo arazoa dator, oporren antolaketa. Hotel, landa-etxe edo kanpinak maskotak onartu behar ditu. Edo bestela, egoitza batean edo beste norbaiten ardurapean utzi beharko dugu. Hau izaten da kasu askotan, jendeak, txakurra bide-bazterrean uzteko probesten duen momentua.

Gauza itxusi da, ez dago ondo egina, txakur gizagaixoak ez du inongo kulparik, baina txakurrak kaletartzeak horrelako ondorioak ekartzen ditu. Hausnarketa bat egin beharrean gaude