EMAKUMEEN KIROL-JARDUNAK PRENTSAN TOKIRIK EZ

Lasarte-Orian, 2020ko Irailak 29an

Zuzendari jauna:

Gure gizartea, abiadura ikaragarrian ari da aldatzen; gaur egun, 70 urte dituen pertsona batentzat, ia ezinezkoa zen, bere gazte garaian kirolari gisa bizi-irautea. Era berean, emakumeek eta kirolak, ez zuten inongo harremanik. Bizitzako beste hainbat alor bezala, kirolarena gizonezkoena zen. Gainera, orain dela 50 urte, ohikoa zen, etxetik kanpora lan egiten zuen neska gazte batek, lan hori, ezkondu eta bere familia zaintzeko uztea. Egoera hori erabat aldatu da. Gaur egun, betebehar berriak dauzkagu eta emakumeak etxetik kanpora lan egitea da horietako bat.

Bikote bateko bi pertsonek, etxetik kanpora lan egin beharra, ia derrigorrezko bihurtu zaigun honetan, emakumeek, itxuraz, gauza askotan irabazten atera behar zuten; lehen gizonezkoentzako bakarrik ziren ainbat alorretan, orain emakumeek eskubide berdinekin parte har dezake eta legeak dauzkagu hori babesteko; berdintasuna bermatzeko. Zer gertatzen da ordea gure buruan? Zergatik ezin ditugu emakumeak, maila berdinean onartu?

Beraz, bi aldaketa sakon gertatu zaizkigu azken hamarkadetan: alde batetik, kirolak izugarrizko garrantzia irabazi du gure bizitzan, entretenimendurako industria handi bat sortuz. Honek kirolarien egoera ere aldatu du, kirol bakoitzarentzako oso era ezberdinean izan arren. Beste alde batetik, emakumearen eskubide eta rolak ere erabat aldatu dira, lojika itxuraz behintzat, hobetuz.

Zergatik orduan, emakumeen kirola, ez da gizonezkoena bezala interesgarria ikuslegoarentzat? Badago jendea, emakumeen kirola, dohain fisikoetan oinarrituta gutxiesten duena: “-emakumeen kirola inoiz ez da egongo, gizonenaren mailan” esaten dutenak. Baina horri jarraituta, gure hiriko edo probintziako futbol taldeak ere ez luke jarraitzailerik izango, beste talde batzuk beti erakusten bait dute nagusitasun nabarmena. Guzti honegatik, kirol batek, edo genero batek, interes gehiago edo gutxiago sortzearen arrazoiak, boterea dutenen interesak direla uste dut.

Beraz, egoera hau zuzentzeko, zure laguntza eta konpromisoa eskatu nahi nizkizuke. Egunkari honek, emakume eta gizonezkoen arteko desberdintasun eta bidegabekerietan, beti jarrera aurrerakoi eta zuzen bat erakutsi izan du eta izaera hau, emakumeen kirolak duen presentzian ere erakutsi behar du.

Besterik gabe, eskerrik asko zure arretagatik,

Juan Luis

Telebista aurrean ordu txikiak arte

Kezkatuta daude osasun agintariak, Espainiako Estatuan dauzkagun lo egiteko, edo zuzenago esanda, lo ez egiteko ohiturekin. Dena neurtu eta alderatu egiten den garai honetan, estatistikak medio, badakigu bataz beste zenbat denbora pasatzen dugun telebista aurrean, ze ordutan eta ondorioz, nola eragiten dien horrek lo-ohiturei, eta abar.  Gainera, gure tankerako beste herrialde batzuekin alderatuta, datu horiek hobeak edo okerragoak diren ere badakigu eta ondorioz, poztu edo kezkatu egiten gara.

Nik urte mordo bat daramat Euskal Herrian bizitzen, eta hasieran kosta egin zitzaidan hemengo ordutegietara ohitzea. Hemen nire jaioterrian baino askoz ere beranduago bazkaltzen zen, askoz ere beranduago afaltzen zen, parrandak ere beranduago hasten, eta ondorioz, amaitzen ziren eta orokorrean, nire ustez, klimarekin eta geografiarekin zerikusia zuten ohitura eta ordutegi ezberdin horietara ohitu behar izan nuen. 

Orain berriz, herrialde ezberdinetako ohiturak alderatu eta osasuntsuena zein den erabaki du norbaitek. Egia da, ezin da ukatu, egunero ordubete gehiago lo egitea, beste azalpenik gabe osasuntsuagoa dela, hala dirudi behintzat. Bainan zer dago horren atzean? Agian berez ere, egun motzagoak eta negu luzeagoak dituen lurralde horietan, lo gehiago egingo zuten betidanik. Egun luzeagoak eta klima gozoagoa zuen beste lurralde batzuetan, jendea kalera irten eta etxeratzeko presarik gabe bizitzen zen bitartean. 

Beraz zein da benetan gakoa, osasunarentzako egokiagoak diren ohiturak ezartzea? edo denen ohiturak berdindu nahia? Izan ere, komunikabideak, enpresak eta batez ere interes ekonomikoak globalizatu diren honetan, badirudi “normala”, berdinaren sinonimo bihurtu dela. Denek egiten duten hori egiten ez baduzu, ez zera “normala”.  Janaria, arropa, teknologia, musika, dena dago mundu mailako merkatu horretan salgai eta ohitura ezberdinak dituenarentzat, konponbide bat aurkitzen dugu. 

Azken batean, tristea iruditzen zait, etxebizitzaren arazoa, inmigrazioarena, genero indarkeriarena edo askoz garrantzitsuagoak diren beste hainbat arazo konpondu beharrean, telebistako ordutegiena, eta horrek lo-ohituretan duen eraginarena izatea, agintarientzat, gai garrantzitsu bat. Esan dudan bezala, Euskal Herrira etorri nintzenean, kosta egin zitzaidan ordura arte ikasitako ohiturak aldatzea. Nire lagun eta familiakoek, leku “okerrago” batera nihoala esaten zidaten. Baina ni herrialde “hobeago” batetik etorri eta emen geratu nintzen. 

Oporretarako etxe trukaketa, gutuna informazio eske.

Lasarte-Orian, 2020ko Irailaren 28an.

Www.etxebizitzatrukatu.eus web-orriko arduraduna:

Orain dela denbora gutxi, udara honetarako oporretarako informazio bila ari nintzela, zuen web-orriaren berri izan dut.  Orain arte, gure oporrak ohiko eran antolatu izan ditugu, eta modu berri honen existentziaren berri noizbait izan badugu ere, orain arte, ez dugu benetako aukera bezala aintzat hartu izan. Zuen web-orria aztertzen aritu ondoren ordea, interesgarria iruditu zaigu, hainbat zalantza sortu zaizkigun arren.

Nagusiki, oporrak era honetan antolatzeak bi abantaila ditu gure kasuan: gure urtearen antolaketagatik, lana, ikasketak eta abar, oporraldi nahiko luzeak egiteko aukera izaten dugu, horrek ordea, oporrak asko garestitzen ditu lo egiteko lekuaren arabera. Etxea trukatuta berriz, ikuspuntu horretatik abantaila handia izango genuke.

Horretaz gain, azkeneko urteetan, seme-alabak  doazen heinean, opor-lekua aukeratzeko garaian ere, gure interesak aldatzen doaz. Lehen umeekin pentsatu eta opor-leku lasai baten bila ibiltzen ginen, bai hondartza, bai mendia, haurrekin aktibitate ezberdinak egiteko aukera emango zigun txokoren baten irrikitan. Gaur egun ordea, kultura, leku berriak ezagutzea, bertako jendearekin hartu-emana izatea eta horrelako gauzak bilatzen ditugu, horretarako, oporretako ohiko lekuetatik ihesi ibiltzen garelarik. Helburu hori lortzeko era ezin hobea iruditu zaigu etxe-trukaketa, oporretan joaten den jendeagandik eta zirkuitu ofizialetatik urrundu eta bertako jendearen tartean txertatzeko aukera emango bailiguke.

Guk trukean eskaini dezakeguna, gauza bera da: herri baten erdian dagoen etxebizitza bat, mendira edo hondartzara joateko aukera ematen duena eta Donostiatik gertu dagoena, garraio publikoan 15minitutan hara iristeko moduan; edozein web-orritan sartu eta ikus daiteke eskaintzen duen kultur ekitaldi mordoa, gastronomia,, paisaiak, eta  abar. Gipuzkoa gure probintziak dauzkan aukera mordoaz gain. 

Momentu honetan, gure zalantzak prozedurari buruzkoak dira. Ez dakigu ze motatako iragarkia jartzea komeni den: guk eskaintzen dugun etxea deskribatzea da garrantzitsuena, edo gure inguruak eskaintzen dituen aukerak azaltzen saiatuko gara? Nola jarriko dugu gure iragarkia zuen web-orrian? aurretik zerbitzuan izena ematea beharrezkoa al da? behin trukerako egokia den etxe bat topatzen dugunean, nola jarriko gara harremanetan beste bezeroarekin? 

Bestalde, kezka batzuk ditugu trukaketa dela eta: nola babestu dezakegu gure etxea, erabilpen txar, lapurreta edo istripuetatik? Asegururen bat gomendatzen duzue? 

Badakit galdera asko direla, baina gure etxea uzteaz ari gara eta zalantza ugari sortzen zaizkigu, zuen erantzunaren zain geratzen gara, eskerrik asko zuen arretagatik. 

Juan Luis Eizmendi

Zezenketak: Euskal Herrian ere debekatu?

Dagoeneko 8 urte dira Katalunian zezenketak debekatu zirela, 2012an hori erabaki zen, herri ekimenaren bidez 180.000 herritarren atxikimendua jaso, eta eztabaida legebiltzarreraino eraman ondoren.  Animalien eskubideen aldeko zenbait taldek, ekimena Euskal Herrira zabaltzeko asmoa dute, hemen ere gaia legebiltzarreraino iristea lortuko balute, zezenketak debekatuko liratekeela sinistuta.

Eztabaidaren ardatza, animaliekiko tratu txarrak eragitearena da.  Inoiz zezenketa bat ikusi duen inork, ezin du ukatu, zezenei sufrimendu ikaragarria eragiten zaiela zezenketa batean. Ikaragarria da, inoiz inori minik egin ez dion animalia batek jasaten duena: zezen plaza batean jendaurrera ateratzen dute hiltzeko, ez diote heriotza azkar eta sufrimendurik gabea ematen eta gainera, bere min, beldur eta ulertezintasun egoera hori ahal aina luzatzen dute, toreroak lan “ikusgarria” egin ahal izateko.

Batzuk, artearen izenean defendatzen dituzte zezenketak, zezenketa bera arte bat dela esanez, bere estetika duena. Arte horren ardatza, arau batzuen arabera, gizonak animaliaren kontra izaten duen borroka bat izango litzake, bukaeran ezinbestean, heriotza dakarrena. Baina “borroka” hori, benetan ez da borroka bat: zezenak ezin du erabaki borroka hori nahi duen edo ez, ez non egingo den, gizakiak berriz, dena prestatua dauka, laguntzaileak eta tresnak. Baina lotsagarriena, borroka izeneko hori, ikuskizun bihurtzea da, zezena biktima errugabea den, torturatze eta hiltzearen ikuskizuna.

Tradizioa ere erabiltzen da defendatzeko argudio bezala. Betidanik egin izan den gauza bat izateak, irauteko berezko arrazoi bat emango balio bezala. Baina arrazoitze ildo honek ere, hankak motzak ditu: arrazoi horiekin, bidegabekeria eta giza legearen kontrako gauza asko defenda daitezke gaur egun zentzugabeak iruditzen zaizkigunak. Bere garaian ahari-jokoak edo oilasko-jokoak bukatu ziren bezala, zezenketak ere amaitu daitezke, dudarik gabe hasieran kontra egongo den jendea izan arren. 

Beste batzuk, zezenketek sortzen dituzten lanpostu eta interes ekonomikoak ere aipatzen dituzte. Egia da zezenketen inguruan diru mugimendua sortzen dela, norbaitek aberastasuna esango diona, baina ez gaitezen engainatu, diru mugimendu horren parte handiena eta zezenketak bizirauteko ezinbestekoa gainera, publikoa da. Denon zergetatik datorren diruari esker irauten dute zezenketek. 

Aurretik esandako guztiak nahikoa ez balira, zezen plazak gero eta hutsagoak daude, gaur egungo gizarteak ez baitu horrelako ikuskizun bat ulertzen. Guzti horregatik, gizarte osoak erabaki beharreko gauza bat da zezenketen iraupena. 

Laneko JAZARPENA, AGERI DENA BAINO GEHIAGO

Aspaldidanik, kezka eragiten duen gai bat da laneko jazarpena. Arazoa aztertzen hasita, bururatzen zaigun galderetako bat, zergatia da. Jazartzaileak zer lortu nahi du? Helburu jakin batekin egiten al du? Galdera horien erantzunetan baitaude jazarpenaren arazoa aztertzeko, eta agian konpontzeko, gakoak. Agian, bere langileen lana kontrolatzeko teknika bezala erabiltzen dute, edo, sortutako ezintasun edo frustrazioak deskargatzeko modu bezala. Edozein kasutan, garbi dagoena da heziketa arazo bat dagoela guzti horren atzean, bestea gutxiesteko, eta bere burua gainetik jartzeko behar bat.

Zoritxarrez, edozein langilek jasan dezake horrelako egoera bat. Bezero bat ere izan daiteke jazarpenaren eragile, hau ohikoena ez bada ere, %6 inguru. Azpi-mailako lankide bat, menpekoa  den bat ere, izan daiteke erasotzaile, hau ere gutxitan gertatzen den arren, beste %6 batean. Maila bereko lankideen artean pixka bat zabalduagoa dago, jazartzaileen %15 dira maila bereko lankideak. Baina gehienak nagusiak dira, hierarkiak nahiko tresna emango ez balizkie bezala, edo agian hierarkiak babesten dituelako, erasotzaileen %73 maila altuago batean dauden lankideak dira.

Jazarpen hori modu ezberdinetan gauzatu daiteke: oihuak, Irainak eta mespretxuak dira burura lehenengo etortzen zaizkigunak, baina modu gehiago ere badaude. Bete ezin diren epeak ezarri eta gero bete ez direlako errita egitea edo inguruan dauden lankideak lanez gainezka egon arren, lanik ez ematea...

Egoera guzti hauek, babesgabetasun sentipen bat sortzen dute eta erasoa jasaten duen pertsona, defendatzeko eta irteerak bilatzeko gaitasunik gabe uzten dute. Horregatik bi bide dauzkagu arazoari aurre egiteko: Epe luzekoa, hurrengo belaunaldiei eragingo diena., eta epe motzekoa, orain arazoa jasaten ari direnei lagundu beharko liekena.

Epe luzeko bide horrek, hezkuntzarekin dauka zerikusia, bortizkeria baztertzearekin, komunikazio ez-bortitza lantzearekin. Gainera edozein jazarpen mota baztertu behar du: lanekoa, emakumeen kontrakoa, arraza edo jatorri ezberdinen kontrakoa, sexu-joera ezberdinen kontrakoa eta abar.

Epe motzeko konponbidea berriz, gure esku dago, pertsona bakoitzaren esku. Gazteei eskolan esaten zaien bezala, geldi dagoen ikusle bat, ez da neutroa. Jazarpen egoera baten aurrean beste aldera begiratzen badugu, gu ere erasotzaile bihurtzen gara. 

DOPINA ELITEKO KIROLEAN

Lehendik ere izango zen, kirolean emaitza hobeak lortzeko, droga ezberdinak erabiltzen zituenik. 90. hamarkadaz geroztik ordea, dirudienez, dopina asko zabaldu da eliteko kirolarien artean. Adibidez, oso entzutetsuak izan dira hainbat txirrindulariren kasuak, jarraitzailearen imajinazioan, kirol horretan dabiltzan kirolari guztiak susmopean jartzeraino. Zer esanik ez, atletismoan gertatutakoak. Baina kirol guztietara zabal daiteke joera hau, nahiz eta beraien jarraitzaile kopurua hain handia ez denez, ez diren hain entzutetsuak izan.

Erabiltzen diren sustantziei dagokienean, aldatzen joan dira urteekin, gure gizarteak hobekuntzarako, eta arazo berrien aurrean, sorkuntzarako duen gaitasuna erakutsiz. Hasiera batean estimulatzaileak erabiltzen ziren, gero gorputza hindartsuago egiten laguntzen zuten estaroideak, baina biak ere, odol analisietan oso nabarmen azaltzen zirenez, erraza zen “tranpa” egiten ari zena arrapatzea. Ondoren ormonak etorri ziren, gorputzak berez dituen zenbait gaitasun indartzeko, eta gaur egun, seguruasko, besteren bat erabiliko da, idazten duen honek ezagutzen ez duena.

Ondorioei dagokienean, batzuk oso agerikoak eta latzak dira: estimulatzaileak erabiliz, bizikletaren gainean ahalegin betean ari zela, hil zen txirrindularitik hasi eta anabolizanteak erabiltzeagatik, beraien gorputzak erabat hondatuta utzi dituzten hainbat kirolariretaraino. Baina drogek kirolean oroar egin duten kaltea da larriena, ez bait die dopina erabili duten kirolariei eragiten, etorkizuneko kirolariei baizik, gaur egungo gaztetxo eta haurrei: kirolean arrakasta izateko, dopina beharrezkoa denaren sinismena. 

Kirolaren balioak galdu egin ahal dira?

Kirola beti egon izan da lotua, hala beharrez, hainbat baliorekin: esfortzua eta bakoitzaren mugak gainditzeko ahalegina alde batetik. Izan ere, ahal degun guztia egiteko ahalegin hori, gure esku dago; Lehia garbia bestetik, eta horrekin lotuta, aurkariarekiko begirunea, helburua ez baita edozein eratara irabaztea, bestearekin gure indarrak nehurtzea baizik. Bestearen ahaleginari esker, gure lorpenak ere balio gehiago baitu. Beraz, kirolean aurkaria menderatzeko, drogak eta trikimailuak erabiltzea, balio hoien kontrakoa da. 

Zer gertatu da kirolariek, dopinaren bidea aukeratzeko? 

Aurrena bururatzen zaiguna, kirolarien irabazteko grina da, baina horrek ez dauka zentzu gehiegi, orain dela 50 edo 60 urte ez zuten grina gutxiago, baina orduan ez zen normaltzat jotzen drogen erabilpena. Beste batzuen ustez, enpresen irabazi grina da kirolariak bultzatzen dituena eta nire ustez ez zaie arrazoirik falta. Baina arrazoi indartsuago bat ikusten dut atzean: kapitalismoa  eta etengabeko hazkundean oinarritzen den gizarte honen erakuslea besterik ez da kirol munduan gertatzen ari dena.