TURISMO-TASEI ATEAK ZABALTZEN

Gure aiton-amonek, ez zuten aukera bezala ere, oporretan etxetik beste norabaitera joateko intentziorik ezta pentsamendurik ere. Bazen garai hartan ere, udara bigarren bizileku batean pasatzen zuenik, bainan jende arruntetik oso urrun zeuden.

Belaunaldi pare batean, egoera honek erabateko itzulia eman du. Iraultza ezberdinek: industrialak, petrolioarenak, garraioenak, munduaren eta bertako biztanleen ohiturak, atzekoz aurrera jarri ditu hainbat arlotan. Aldaketa horiek, lehen lurrarekiko, etxearekiko, genuen atxikimendua zeharo aldatu dute. Hala nola, ekonomikoki ahaltsuagoak bihurtu gaitu, eta guzti horrek, turismoaren orokortzea ekarri du.

Gaur egun, munduaren herrialde aberastuetatik, jende andana barreiatzen da lurbira osoan. Esperientzien bilaketak, jakin-minak edo besterik gabe, eguneroko zereginek uzten dieten denbora librean, “gauzak” egin nahiak bultzatuta. Baina, turismoaren gertakari honetan, badago beste ikuspegi bat ere, turistak jasotzen dituen herriarena!

Euskal Herrian ere, munduaren herrialde aberatsen multzoan egonik, turismoa erabat orokortu da. Batzuk mendira, besteak itsaso bazterrera, eta gero eta gehiago, munduan zehar, leku polit eta interesgarrien bila, euskaldunak edozein txokotan aurkitu ditzakegu. Baina zer gertatzen da, turismo horren hartzaileak gu bihurtzen garenean?

Bertako egoera politiko nahasiaren ondorioz, urte askoan, turismoaren zirkuitu hedatuenetatik at egon gara. Baina azken hamarkadan, egia hau aldatu zenetik, bapatean gure herriko ateak zabaldu zaizkio jende-olde honi. Eta nork egin uko horrelako opariari? Enpresa-gizonek negozioa egiteko aukerari. Politikariek, lanpostuen sorrera, beraiek sortu balituzte bezala saltzeari.

Orain ordea, inbasio baketsu, edo ez hain baketsu horren ondorioak ikusten hasiak gaude. Horrenbeste jende hartatzeak, gastu batzuk sortzen ditu. Batzuetan azpiegiturak egokitzerainokoak, bainan nolanahi ere, garbiketa, hondakinak, segurtasunak, eta abar, moldatu behar izaten dira, egoera berriari aurre egiteko.

Nola liteke, zorionez edo txarrez, turismoaren zirkuitu hauetara, besteak baino beranduago heldu arren, albo-kalte eta beharrei zegokienean, pentsatu, hausnartu eta batez ere, nola iritsi nahi genuen erabaki gabe iristea?

Orain, ezbairik gabe, arazo horri aurre egitea dagokigu. Benetako eztabaida, turismoa nola, nolakoa, zenbat eta orokorrean, gure bizitzetan nola eragingo duenaz, hausnartzea eta eztabaidatzea, albo batera utzita, dagoeneko hemen dagoena ahal den ondoen kudeatzea, hain zuzen ere.

Beste leku batzuetan tasak ezarri dituzte. Azken batean, horiekin, turistek sortzen dituzten gastuak estaltzea da helburu. Bestalde, datozenak ez estutzeko asmoz,  ostatuen jabeek bere gain har dezakete gain-kostu hau. Baina edozein kasutan, kaltetua, ezin du bertako biztanleak izan.

ERREPIDEAK, ESKUBIDE EDO LUXU

 

Gipuzkoa leku estrategikoan dago, Pirinio mendikatearen amaieran. Mendixka leun batzuk baino, ez dute oztopatzen, Europa eta Iberiar Penintsularen arteko bidea, bide batez, Afrikaraino luzatzen dena. Aspaldikoak dira, Atila eta Unoen gudalostea Mundua konkistatzeko bidean, hemendik pasa zireneko kondairak. Bestalde, betidanik jakin izan dute, bidean dauden herriek, pasatzen denari bere ordainsaria kobratzen.

Dudarik gabe, hau ere merkatuaren legeak gobernatutako gai bat da. Leku batetik pasatzearen ordainsaria, garestia edo merkea izan daiteke, eskaintzen duenaren eta beste aukerarik ote dagoenaren arabera. Gipuzkoa, hain leku egokian egoteak, beste aukera, itxuraz merkeagoak, garesti bihurtzen ditu, hainbat arrazoirengatik.

Hori ona da itxuraz. Izan ere, hainbat garraiolarik, bidesaria garestia irudituagatik, bide hau aukeratzen dute. Bidea leunagoa delako, azkarragoa delako, zerbitzu onak dituelako, edo oso polita delako. Baina horrek badu bere alde txarra. Izan ere, errepideak egoera onean mantentzea, eta ibilgailu hazkundearen aurrean, behar berriei erantzuteko inbertsioak egitea, oso garestia da, errepide horiek kudeatu behar dituenarentzat.

Bestalde, gure lurralde honetan, azkeneko 100 urteetan, tren bidezko garraioa erabat gutxietsi da. Duela mende bat, Gipuzkoak, orain baino askoz ere trenbide sare zabalagoa zuen. Baina gure Diputazioak, trenbide sare horri, zaharkitzen utzi dio, ez du berritu. Alderantziz, ibilbide asko desagertu egin dira. Beraz, orain, gaiak Euskal Herrian mugitzeko modu bakarra, errepidea da.

Egoera honen aurrean: Garraiatzeko bide bakarra errepideak izatea eta ibilgailuen hazkundea, Diputazioak etengabe dihardu, bideak konpontzen eta inbertsio berriak egiten. Dagoeneko konturatzen ez bagara ere, errepide azkarrez inguratuta bizi gara, guk oraindik, leku berde eta menditsu batean bizi garela pentsatzen badugu ere. Egoera guzti honetan, politikariek erabaki behar duten kontu bat, gastu guzti horiek nola ordaintzearena da. Eta bi bide daude: Hemen Bizi garenok ordaintzea, edo, erabiltzen dutenak ordaintzea. Badirudi, Gipuzkoako Foru Aldundian agintzen duen EAJk, erabaki hori aspaldi hartu zuena.

Beraz, garraiolarien bizkar joango da, bide berrien eraikuntza eta zaharren egokitzea. Garraiolarien egoera ordea, ez da erraza. Aberastasuna, egun batetik bestera, oso aberatsak diren gutxi batzuen eskuetan geratzen ari den honetan, ez dira langileentzat garairik onenak.

Hori da ain zuzen ere garraiolarien egoera. Are nabarmenago autonomoen kasuan. Izan ere, enpresa handi batean lan egiten duen gidaria, ez dago ondo gaur egun, baina berak bere soldata irabazten du, bere dirua edo ondasunak arriskatu gabe. Autonomo batek berriz, egunetik egunera xumeagoa den soldata bat irabazteko, bere ibilgailua, bere zergak eta gainontzeko gastuak ordaindu behar ditu, eta gero lana topatu.

Beraz, ez da harritzekoa, bertakoa izanda, zergak berez Gipuzkoako Diputazioari ordainduta, lan-aste gogor baten ondoren etxera iritsi eta bidesari bidegabe bat ordaintzeak, haserrea sortzea.

GEHIAGO, GEHIAGOREKIN, GEHIAGOTAN

 Lasarte-Orian, 2020ko Azaroaren 29an

Bigarrenez, 2018an bezala, aurten ere EUSKARALDIA ospatzen ari gara Euskal Herri osoan, eta zergatik ez, mundu osoan. Duela urte gutxi batzuk, euskararekin eta batez ere bere erabilerarekin kezkatuak zeuden hainbat pertsonek, irudikatu, eta aurrera eraman zituzten, ariketa ezberdinen ondorioa dugu EUSKARALDIA.

2015ean, Lutxo Egiak, Bilboko bere auzoan, hilabetez euskara bakarrik erabiliz bizitzeko saiakera egin zuen aurrena. 2016an, Donostiako Egia auzoan, “Egian euskaraz bizi nahi dugulako” ekimena egin zen, astebeteko txandatan, euskaraz bizitzeko saiakera eginez. Urte berean Agurainen ere, “Agurainen 75 ordu euskaraz” ekimena egin zuten. Lasarten berriz, euskararen 9. Maratoiaren barruan, 40 egunez luzatu zen ariketa eta han sortu ziren lehenengo aldiz “belarriprest” eta “ahobizi” rolak.

Gero, 2018an, Euskal Herri mailako ekimena lehenengo aldiz ospatu zen, eta arrakasta handiz gainera, 225.000 pertsonek eman zuten izena. Aurten berriz 2. EUSKARALDIA ari gara ospatzen, hau ere arrakasta handiarekin, Covid-19 izurriteak eragin dituen arazoak arazo.

Aurtengo Euskaraldiko berrikuntza, ariguneen sorrera izan da. Ahobizi eta Belarriprest horiek, lasai euskaraz hitz egiteko guneak eduki ditzaten, baina batez ere, hizkuntza ohituren aldaketa, talde egonkorretan ere bultzatzeko.

Nik gehiago, gehiagorekin eta gehiagotan egingo nukeena, zer izango litzaken berriz? Nik dagoeneko pentsatua daukat hori. Nire ohiko bizitzan, nire egunerokotasunean, nagusiki euskaraz bizi naiz, euskaraz dakitenekin noski! Gainera, aspaldidanik, ezagutzen ez dudan jendearekin, lehenengo hitza euskaraz egiten saiatzen naiz. Zailtasunik handienak, ezagutzen ditudanekin topatzen ditut, berez euskaldunak izan, baina elkarrizketan erdarara jotzen dutenekin.

Horiekiko hizkuntza jarreran, egin nahi ditut nik aldaketak etorkizunean. Elkarrizketa asimetrikoaren kontzeptua, Euskaraldi honetan hasi naiz entzuten eta konturatu naiz, euskaraz ulertu bai, baina erabiltzen ez duen horrekin geratzen zaidan irtenbidea hori dela. Alegia, nik ezin dut inor euskara erabiltzera behartu, baina ulertzen badit, nik euskaraz hitz egin diezaioket.

Asmo hori aurrera eramatea ez da erraza. Pello Jauregik elkarrizketa batean zioen bezala, gure psikeak, elkarrizketa simetrikoak, elebakarrak nahiago ditu. Beste era batera esanda, gu ez gaude ohiturak elebiko elkarrizketetara. Horregatik, asmoa, xedea, intentzioa, hori lortzea da. Pertsona ezagunekin ditudan inertziak ere kontra edukiagatik.

Jua Luis Eizmendi

ZEZENAK PUBLIKOKI ERAHILTZEA, “FIESTA NACIONAL” BIHURTZEN DENEAN

 

Zezenketek, antropologikoki esanahi argiak dituzte: gizakiek janaria lortzeko izaten zuten borroka; gorpuzkeraz handiagoa eta indartsuagoa zen animalia bat menderatzea, azkarragoa zena erakutsiz; azken batean, gizonaren nagusitasuna aldarrikatzea. Ohitura hauen hasieran, janaria lortzea izango zen arrazoia, baina, jendearentzat erakargarria zen ikuskizun bat ospatzea bihurtu zen arrazoi nagusi erromatarren garairako.

Espainian berriz, azkeneko mende honetan politikoki bizi izan duen egoera bereziegatik: gerrate zibil baten orbainak, diktadura baten ondoriozko gabeziak, eta abar; zezenketa horiek, naziotasunaren ikur bihurtu dira. Gainera, arestian esan bezala, egoera politiko zapaltzaile horrek, kultura-sortzaile eta pentsalari asko, herritik kanpora bidali zituen eta beste asko isilarazi. Erregimen hark beraz, kulturaren ikur bezala erabili izan zituen zezenketak. Oso komenigarria zen, ikuskizun horretan nabarmentzen ziren artistak, pobreak eta kultura gutxikoak izaki, ez baitzieten agintariei burukominik sortzen.

Euskal Herriari dagokionean, erregimen horrek zanpatutako herri bat izanik, Espainiar naziotasunaren ikur zen hori, ez zen begi onez ikusten. Garai hartan erbesteratuta bizi zen Eusko Jaurlaritza, onenbestez, zezenketen kontra zegoen. Eusko Alderdi Jeltzaleak, garai hartan, irizpide garbiak zituen zezenketek buruz, erabat aurka zegoen, nahiz eta neurri handi batean, aldagai politikoengatik izan, ez animaliak erailtzearen kontra egoteagatik.

Azkeneko 70 urteetan, industrializazioarekin batera, garai modernoetan sartu gara eta pertsonon pentsamoldea ere asko aldatu da alor ugaritan. Aldatu den gauzetako bat, animalien eskubideen onarpena, aldarrikapena eta arautzea izan da. Dagoeneko, orain belaunaldi bat, onargarriak eta festaren parte ziren hainbat portaera, gaur egun debekatuak daude.

Espainian ere, pauso ugari eman dira bide honetan, hainbat festetan, animalien tortura eta erailketa publikoa debekatuz: “el toro de la vega”, auntza kanpandorretik botatzeko ohitura; edo Euskal Herrian bertan: Lekeitioko antzarak, oilasko jokoak, ahari jokoak edo soka muturrak. Harrigarriki, zezenketen ohitura ez da debekatu! Horren ordez, kultur ondare tituloa eman zaio, “FIESTA NACIONAL” horren zilegitasuna, inork zalantzan jar ez zezan.

Zori txarrez, Euska Herrian ere, etxekotu egin dugu ohitura anker hau. Hainbat herri eta hiritan, pentsaezina da zezenak debekatzea, zer esanik ez Nafarroan. Gainera, alderdi politiko abertzale nagusia, zezenketen kontra egotetik, hauen defendatzaile sutsu izatera pasa da. Guzti horregatik, zaila izango da epe motzean, Katalunian hartu zena bezalako erabaki bat, gurean errepikatzea.