Sarrera
Txikizkako
merkataritza funtsezkoa da jarduera ekonomikoan, izan ere, ondasun-ekoizleak eta
kontsumitzaileak elkartzen baititu. Alde batetik, erosleari, lortu nahi dituen ondasunak
eskura jartzen dizkio, eta haren gogobetetasuna lortzea ahalbideratzen du.
Bestetik, ekoizleei, beraien produktua saltzeaz gain, nahien eta beharren bilakaerari buruzko
informazioa ematen diete.
2020
urtean, funtsezko lan hori egiaztatu da. Izan ere, izurritearen ondorioz bizi
izan diren unerik latzenetan, oinarrizko ondasunak, beraiei esker iritsi dira
etxeetaraino.
Dena
den, txikizkako merkataritzak gizartean duen garrantzia, ekoizle eta kontsumitzaileen
arteko bide izatea baino askoz sakonagoa da. Sektore honek egiturazko ezaugarri
nabarmenak ditu: nagusiki, enpresa txiki eta ertainez osatua dago; lan-intentsitate
handia du; enpleguari eta emakumeen ekintzailetzari bere biziko ekarpena egiten
dio; lurraldean oso zabaldua dago eta abar. Guzti hau dela eta, txikizkako merkataritzak,
lana eta aberastasuna sortzeaz gain, gizarte-kohesioari ekarpen erabakigarria
egiten dio.
Sektorearen ezaugarriak:
Arestian
esan bezala, txikizkako merkataritzak, berebiziko garrantzia du sozialki, baita
lurraldean duen zabalkundeari erreparatzen badiogu ere. Adierazgarria da, sektore
honek enplegu sorreran duen eragina. 2018an BPGaren %5,2 sortu bazuen ere, enpleguari
dagokionean, 2019ko datuen arabera, langileen %9,8ri eman zion lana. Bi ehuneneko
hauen arteko aldeak, agerian uzten du enplegu-bizitasunari dagokionean, sektore
honek duen garrantzia. Emakumeen enpleguari dagokionean, are nabarmenagoa dena.
Sektore honetako enplegatuen %60,9 emakumeak dira, orotara enplegatuta dauden emakumeen
%13 biltzen duelarik.
Enpresa
moldeari erreparatzen badiogu berriz, enpresen %98,4k, 10 langile baino
gutxiago dituzte. Gainera, enpresa gehienak (%70 inguruk), pertsona fisiko bat
dute euskarri, eta %51 emakumeak dira. Ekonomiaren osotasunean, emakumezko
enpresaburuak %36,7 diren bitartean.
Bestalde,
ez da ahaztu behar, lurraldea lotzeari, kohesioari, ematen diona. Txikizkako
merkataritzak, bere saretzearekin, bere langartzearekin, sektoreari , eskaintza
eta eskaria elkartzeko beharrezko duen kapilaritatea ematen dio.
Digitalizazioaren erronka:
Sektore
honek, erronka nabarmena dauka bere aurrean, eraldaketa digitala! Eraldaketa
honen ezaugarri nabarmenena merkataritza digitala delarik. Arestian aipatu
ditugun, sektorearen estrukturazko ezaugarriak ordea, aintzat hartu behar dira
enpresek erronka honi aurre egiteko duten gaitasuna baloratzerakoan. Azken
hamarkadan, merkataritza digitalak hazkunde ikaragarria izan du, salerosketen bolumena,
6,5 aldiz biderkatu delarik. Horrelako datuek, txikizkako merkataritzak digitalizazioari
heltzeko duen beharra agerian uzten dute. Merkataritza digitala ordea,
berrikuntza horien zati bat besterik ez da. Enpresen digitalizazioa, teknologia
digitalen erabilerarekin dago lotua: merkataritza eragiketak, marketina, bezeroen
eta hornitzaileen kudeaketa, komunikazioa eta abar.
Bestalde, txikizkako merkataritzaren digitalizazioa gauzatzen
ari da, hori adierazten dute aldagai ezberdinek: ordenagailuen erabilera, IKTetan
espezializatutako langileen kontratatzea edo Interneterako lotura izatetik
hasi, eta 3D inprimagailuen erabilera edo big-data datuen analisiraino. Nagusiki,
teknologia berri hauek txertatzen ari direnak enpresa handienak badira ere.
Zenbat eta handiagoa izan enpresa, orduan eta zabalagoa da IKTen erabilera. 10
langile baino gutxiago dituztenak, handiagok direnetatik oso urrun daudelarik.
Eta ez dugu ahaztu behar, txikizkako merkataritzaren sektoreko enpresen %98,4
tamaina horretatik behera daudela.
COVID-19a eta laguntzarako neurriak:
Aintzakotzat
hartzeko beste aldagai bat, COVID-19ak eragindako osasun-krisia da. Orokorrean,
gizartearen digitalizazio-abiadura azkartu duena. Bestalde, Izurriari eusteko
eta ez zabaltzeko hartu diren neurriek, eragin handia izan dute txikizkako
merkataritzan, bai salmentetan, baita langileen jardunean ere.
Hainbat
neurri hartu dira azken urte honetan: ERTEak, finantza-abalak, gizarte-segurantzaren hobariak, hartzekodunen
lehiaketetan epeak jartzeari eragiten dietenak, eta abar. Helburuak, batez ere
bi izanik: kaltetutako langileak babestea, eta enpresei normala ez den, eta behin
behineko izango den, egoera honetan irauteko aukera ematea.
Ondorioak:
COVID-19
izurriak, lorratz sakona utzi du txikizkako merkataritzan, genero
berdintasunari dagokionean ere ondorio latzak eragin dituena. Enpresa txiki eta
autonomo ugari dauzkan sektore hau, oso zaurgarria da horrelako talka batekiko.
Guzti horregatik, talka hori leuntzeko asmoarekin, ainbat laguntza eman dira enpresa-sarea
babesteko. Helburua, egoera bere onera itzultzen denean, sektorearen
indarberritzea azkarra izatea da, eta enpleguaren berreskuratzearen eskutik
etortzea.
Baina
ez da ahaztu behar, txikizkako merkataritzak, berriz ere hazten hasteko, eraldaketa
digitalari eta modernizazioari heldu behar diola, izurriaren aurretik ari zen
bezala. Izurriak berak, zantzu guztien arabera, aldaketarako joera azkartu egin
baitu. Ondorioz, inoiz baino presazkoagoa da eraldaketa hau.
